در سال ۱۳۸۴، ساختمان سومین مرکز تحقیقات دیرینه‌شناسی آسیا در ایران، در شهر مراغه شروع به احداث کرد. این مرکز که پس از مراکز مشابه در ژاپن و چین، سومین مرکز این‌گونه در آسیا است، پس از یک دوره رکود به دلیل نبود تخصیص اعتبار، در دولت سیزدهم مجدداً فعالیت خود را آغاز کرد.
به گزارش ایرنا، پس از نزدیک به دو دهه از آغاز عملیات اجرایی، اهمیت تکمیل سریع‌تر مرکز تحقیقات و نمایشگاه فسیل به عنوان یک مرجع علمی در حوزه دیرینه‌شناسی روشن شده است.
یکی از دلایل اصلی احداث این مرکز گسترش پنج محدوده تکتونیکی اصلی در کشورمان است. این پهنه‌ها حاوی رخساره‌های متعدد رسوبی هستند که تنوع حیات گذشته را در ایران به تصویر می‌کشند. مطالعه این پهنه‌ها از نظر تنوع دیرینه‌شناسی، ایران را جزو چهار کشور برجسته جهان در این زمینه می‌کند.
یک دیرینه‌شناس تأکید می‌کند که به دلیل موقعیت زمین‌شناسی خاص کشورمان، حیات دیرینه آن بیش از ۶۵۰ میلیون سال است و سنگواره‌ها اسنادی از دوران‌های مختلف زمین‌شناسی را نشان می‌دهند که تاریخ طبیعی کشور را به تصویر می‌کشند.
غلامرضا زارع افزود که جمع‌آوری، مطالعه سیستماتیک و نمایش سنگواره‌ها در موزه‌های تاریخ طبیعی امری ضروری است. با وجود تعداد زیاد سنگواره‌ها در سراسر ایران، این اقدامات ظرفیت زیادی برای کشف حقایق آفرینش، بهره‌برداری‌های اقتصادی و گردشگری را فراهم می‌کند.
به گفته یک دیرینه‌شناس معتبر، وجود گستره‌های فسیلی متعدد در سرتاسر ایران، همچنین نمونه‌های بی‌نظیر فسیل‌های مهره‌داران در مراغه، به معنای ارتباط این مناطق با تاریخ زمین‌شناسی جهان است.
وی افزود: بی‌توجهی به اصول علم دیرینه‌شناسی و جمع‌آوری بی‌رویه نمونه‌های فسیلی توسط اشخاص ناشناخته، همچنین وجود سایت‌های فسیلی فراوان در سراسر کشور، بدون برنامه‌ریزی و جمع‌آوری سیستماتیک، و عدم ایجاد یک بانک اطلاعاتی دیرینه‌شناسی، از جمله دلایلی است که یک مرکز تحقیقاتی مرجع در زمینه دیرینه‌شناسی در کشور احداث شود.
این دیرینه‌شناس بیان کرد: در آسیا، تنها ژاپن و چین انیستیتوهای دیرینه‌شناسی دارند، در حالی که کشورهای اروپایی موزه‌های تاریخ طبیعی راهبری می‌کنند و در بیشتر کشورهای اروپایی غربی، شهرهای بزرگ دارای موزه‌های تاریخ طبیعی با تمرکز بر دیرینه‌شناسی هستند.
وی با اشاره به این موضوع که در بسیاری از کشورها، توجه به دیرینه‌شناسی بر اساس بهره‌برداری از منابع طبیعی صورت می‌گیرد، اظهار کرد: بیش از ۸۰ درصد درآمد کشور از فروش مواد هیدروکربنی به دست می‌آید، که برای کشف آن‌ها از علم دیرینه‌شناسی استفاده می‌شود، اما تاکنون توجه کافی به حفاظت از این ذخایر با ارزش و نادر نشده است.
دلیل راه‌اندازی این مرکز در مراغه
با رسمیت گرفتن تعهدات، دیرینه‌شناسان اعلام کردند که سازمان حفاظت محیط زیست، پروژه ای بزرگ و مهم را در مراغه آغاز کرده است. این پروژه که به عنوان مرکز تحقیقات و موزه دیرینه‌شناسی کشور معرفی شده، بر پایه اهداف خاصی که تعیین شده، شکل گرفته است و اکنون برای تأیید نهایی به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور ارسال شده است. ارزیابی کارشناسان میدانی نشان می‌دهد که این طرح از نظر توجیه فنی تأیید شده و پیشروی در اجرای آن بسیار خوشبخت‌کننده است.
محمد زارع، یکی از دیرینه‌شناسان، توضیح می‌دهد که از جمله اهداف اصلی این مرکز، مطالعه تنوع زیستی دیرینه و جمع‌آوری فسیل‌های مختلف ایران با استفاده از روش‌های علمی، نمایش این نمونه‌ها با رعایت اصول علمی موزه‌داری و تبادل اطلاعات با مراکز مشابه در دیگر کشورهاست.
همچنین، یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه تبریز، که مسئول اجرای طرح شناسایی فسیل با استفاده از هوش مصنوعی است، اظهار داشت که مراغه با دارا بودن ظرفیت‌های منحصربفرد و وجود سایت فسیل مهره‌داران که دارای یکی از قدمت‌های مطالعاتی ۱۷۰ ساله است، شرایط مناسبی برای مطالعه جغرافیای دیرینه‌شناسی را در ایران فراهم می‌کند.
اکبر سهرابی، دیگری از اعضای تیم، به این اضافه کرد که محققان داخلی و خارجی در حال فعالیت در این زمینه هستند و نمونه‌های با ارزش فسیل‌های کشف شده از سازند مراغه در موزه‌های کشورهای مختلف نگهداری می‌شود، اما هنوز مکانی مناسب برای مطالعه و نمایش این یافته‌های بی‌بدیل در ایران وجود ندارد.
به گزارش ایرنا، دلایل گسترده‌ای برای تکمیل و فعالیت مرکز تحقیقات دیرینه‌شناسی کشور وجود دارد. به عنوان مثال، رشد و توسعه کشور و فعالیت‌های عمرانی در سراسر آن، لایه‌های حاوی فسیل را هر روز بیشتر از گذشته تهدید کرده و گاهی مناطق دارای فسیل‌های مهم را از بین برده است.
همچنین، وجود یک موزه تاریخ طبیعی کشور با تمرکز بر دیرینه‌شناسی می‌تواند شرایط لازم برای نمایش دیرینه‌شناسی در داخل کشور و معرفی آن به سطح جهانی را فراهم کند. این اقدام می‌تواند منجر به ثبت رکوردهای دیرینه‌شناسی در سطح منطقه و جهان شود و همچنین زمینه لازم برای شناسایی تنوع زیستی دیرینه کشور را فراهم سازد.
اطلاعات نشان می‌دهد که تراکم بالای فسیل مهره‌داران هفت تا ۹ میلیون ساله، منطقه فسیلی مراغه را به بهشت دیرینه‌شناسان تبدیل کرده و دنیای پر از رمز و راز حیواناتی چون فیل، زرافه، ببر دندان شمشیری، انواع گاوها، آهو، کرگدن و اسب را در اختیار دیرینه‌شناسان جهان قرار داده است.
«منطقه فسیلی مراغه» به اعتراف کارشناسان، جزو پنج منطقه برجسته با فسیل‌های مهره‌دار جهان است. از نظر دیرینه‌شناسی و مطالعه جغرافیای دیرینه، این منطقه در صفحه «اوراسیا» ویژگی‌های ویژه‌ای دارد. اهمیت آن به حدی است که با کاوش و استخراج نمونه‌های جدید، می‌توان به معرفی ظرفیت‌های جهانی بیشتری دست یافت.
با توجه به تحقیقات زمین‌شناسی و فسیل‌شناسی، فسیل‌های حیوانات استخراج شده از این منطقه، به اجداد حیوانات موجود در آفریقا تعلق دارند. این امر، جذابیت مطالعات دیرینه‌شناسی را در این منطقه بیشتر می‌کند و باعث شده تا مراغه به عنوان مرکز تحقیقات دیرینه‌شناسی کشور معرفی شود.
آخرین اخبار نیز اعلام کرده که برای تکمیل ساختمان مرکز تحقیقات دیرینه‌شناسی کشور، مبلغ ۸۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات سفر رییس‌جمهور به آذربایجان‌شرقی تخصیص یافته است. انتظار می‌رود که عملیات اجرایی در این مرکز به زودی آغاز شود.
نظرات کاربران