کشورهای عربی حاشیهٔ خلیج فارس برای عبور از وابستگی به اقتصاد نفتی، به دنبال سیاست‌های نوآورانه و پیشرفته مانند سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی هستند. آنها توسط توسعه بخش‌های صنعتی و گردشگری تنها به تنهایی راه حل نمی‌بینند. به عنوان مثال، پادشاهی عربی سعودی بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰۳۰، قصد دارد تا سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی را که معادل ۱۳۲ میلیارد دلار است، از طریق فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به دست آورد.
خبر از برنامه‌ریزی شهر ریاض برای ایجاد یک صندوق تامین مالی با اعتبار 40 میلیارد دلار منجر به جلب توجه مجدد سیاستمداران، اقتصاددانان، و علاقمندان به حوزه فناوری در سرزمین حجاز شد. به گزارش نیویورک تایمز، با توجه به سرمایه‌گذاری گستردهٔ عربستانی در حوزه هوش مصنوعی، برنامه‌ای در دست است تا شرکت Andreessen Horowitz، یکی از شرکت‌های معتبر ریسک پذیر مستقر در سیلیکون ولی، به عنوان یکی از شرکای مالی در این طرح توسعه حضور یابد. هرچند دیگر کشورهای منطقه نیز مانند ترکیه، امارات، مصر، و قطر گام‌های مهمی در جهت توسعه هوش مصنوعی برداشته‌اند، اما به نظر می‌رسد که عربستان قصد دارد تا پیش از انقضای مهلت تعیین‌شده در سند چشم‌انداز، به اهداف مشخص شده در آن دست یابد. آنچه قابل توجه است این است که 70 درصد از 96 هدف مندرج در سند ۲۰۳۰ با موضوع داده‌ها و هوش مصنوعی مرتبط هستند.
توسعه هوش مصنوعی در خاورمیانه عربی – چشم انداز 2030
قبل از اعلام خبر سرمایه‌گذاری عربستانی در زمینه هوش مصنوعی، عربستان روباتی با نام “محمد” را معرفی کرد که دارای نوعی خودکاری در تنظیم رفتار بوده و می‌تواند با مخاطبان به زبان‌های عربی و انگلیسی ارتباط برقرار کند. به گزارش «بیزنس اینسایدر»، تا سال 2028، بازار ربات‌های انسان‌نما در صنایع مختلف از جمله خدماتی، صنعتی، و آموزشی به گسترش خواهد یافت و می‌تواند گردش مالی به ارزش 13.8 میلیارد دلار را ایجاد کند. اقدامات عربستان در زمینه ساخت ربات‌های پیشرفته انسان‌نما نشان‌دهندهٔ تصمیم پادشاهی برای کسب سهم قابل توجهی در این بازار پرسود است.
«محمد» پیشرفته ترین ربات انسان‌نما سعودی
تنها چند ماه پس از انتشار سند توسعه هوش مصنوعی در عربستان، سعودی‌ها سه مرکز مهم در حوزه هوش مصنوعی در این کشور عربی را معرفی کردند که به شرح زیر است: «مرکز جهانی مبارزه با ایدئولوژی افراطی معروف به اعتدال»، «شرکت پژوهش و فناوری برای توسعه هوش مصنوعی مشهور به اسکای» و در پایان، مهم‌ترین مرکز این پروژه، یعنی «مرکز داده و هوش مصنوعی به نام سدایا». این سه مرکز عملیاتی مقرر است به تکمیل پروژه‌هایی همچون شهر هوشمند نئوم، شهر شناور، توسعه اپلیکیشن‌های کاربردی، اکتشاف و حفاری در صنعت نفت، ایجاد داروخانه‌های هوشمند و … کمک کنند. اگر سعودی‌ها بتوانند به اهداف مندرج در اسناد بالادستی خود دست یابند، آنگاه طی مدت کوتاهی به قطب صنعت هوش مصنوعی در منطقه غرب آسیا تبدیل خواهند شد که می‌تواند نیازهای سایر کشورهای منطقه را نیز در کنار رقبای دیگر تأمین کند. براساس برآورد صورت گرفته توسط موسسه «PWC»، اماراتی‌ها با 96 میلیارد دلار و مصری‌ها با 43 میلیارد دلار (تا سال 2030) به دنبال دستیابی به پیشرفت‌های سعودی در این زمینه بوده و قصد دارند تا سهم قابل توجهی را در این حوزه برای خود اختصاص دهند.
هوش مصنوعی یکی از ارکان اصلی شهرهای هوشمند سعودی
محمد بن سلمان برای تبدیل شدن به قطب هوش مصنوعی در منطقه غرب آسیا، تنها به دنبال همکاران آمریکایی در دره سیلیکون ولی یا شرکت‌های اروپایی نیست. به عنوان مثال، سعودی‌ها در سال‌های اخیر در پروژه‌هایی مشترک با شرکت‌های چینی مانند “هوآوی” و “علی بابا” به دنبال آموزش مهندسان و دانشجویان بومی در حوزه هوش مصنوعی بودند. در یکی از پروژه‌های دیگر، شرکت هوآوی قصد دارد به تولید پلتفرم‌های هوشمند به زبان عربی و تولید داخلی آن برای عربستانی‌ها کمک کند. همچنین، در یکی دیگر از پروژه‌های مهم میان این شرکت چینی و پادشاهی سعودی، شرکت هوآوی دیتاسنتر اصلی خود را برای سرویس دهی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در ریاض مستقر کرد.
براساس آمارهای منتشر شده توسط نهادهای معتبر بین‌المللی، چینی‌ها بزرگ‌ترین بازار هوش مصنوعی با 15 تریلیون دلار را با 7 تریلیون دلار به خود اختصاص داده‌اند. اگر این ارزیابی درست باشد، روند تعامل ریاض با پکن در این حوزه استراتژیک به خوبی قابل فهم است. با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند که واشنگتن ممکن است با توجه به توسعه روزافزون همکاری‌های دو کشور در حوزه فناوری‌های نوظهور، به صورت مستقیم وارد عمل شود و سعودی‌ها را برای انتخاب شریک راهبردی در حوزه فناوری‌های جدید تحت فشار قرار دهد. این سیاست در حال حاضر در اتحادیه اروپا و انگلیس در جریان است، و آمریکایی‌ها علاقه‌ای به حضور شرکت‌های چینی در حیات خلوت خود ندارند.
هوآوی یکی از شرکای اصلی ریاض در حوزه توسعه هوش مصنوعی
در رقابت سنگین بین کشورهای منطقه غرب آسیا برای ایجاد حضور موثر در حوزه هوش مصنوعی، وضعیت ایران به طور کلی نامشخص و ناپایدار است. ایران با بیش از ۴ هزار مقاله علمی در رده اول منطقه در زمینه تولید علم، اما در زمینه کاربرد هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف، وضعیت مناسبی ندارد. به عبارت دیگر، مراکز علمی در ایران موفق به تولید علم شده‌اند، اما نتوانسته‌اند با ایجاد ارتباط با صنعت یا بخش‌های خدماتی در زمینه کاربرد هوش مصنوعی، رهبری کنند. بنابراین، لازم است که مقامات تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار در سطح مختلف نظام با مشاهده آخرین تحرکات کشورهای منطقه در حوزه توسعه هوش مصنوعی، گام‌های جدی برای حمایت از استارت‌آپ‌های فعال در این حوزه بردارند. پیشروی ایران در این زمینه می‌تواند علاوه بر بهبود شاخص‌های اقتصادی، به ارتقای کارایی نیروهای مسلح برای تولید تسلیحات متعارف و مدرن کمک کند و در نهایت منجر به نوسازی نیروهای زمینی، دریایی، هوایی و دریایی ایران شود.
نظرات کاربران