براساس مطالعهای که امروز در نشریه Radiology منتشر شد، یک تکنیک خاص MRI که سطح آهن در نواحی مختلف مغز را اندازهگیری میکند، میتواند آغاز اختلال شناختی خفیف و کاهش تواناییهای شناختی در سالمندان بدون مشکل شناختی را پیشبینی کند و بدین ترتیب مسیر مداخله زودهنگام را ممکن سازد.
بیماری آلزایمر که اصلیترین عامل زوال عقل در سراسر جهان است، بهعنوان یک بحران رو به رشد سلامت عمومی مطرح است. این بیماری با تجمع پروتئینهای غیرطبیعی در مغز، شامل آمیلوئید بتا و تاو، شناخته میشود که سالها پیش از بروز علائم بالینی ظاهر میشوند و با اسکنهای پت (PET) قابل شناسایی هستند. درمانهای هدفمند بر این پروتئینها تنها اثرات محدود دارند، که نشان میدهد عوامل دیگری نیز ممکن است در ایجاد اختلال شناختی نقش داشته باشند.
در سالهای اخیر، افزایش سطح آهن در مغز یکی از عوامل مورد بررسی قرار گرفته است. اضافه بار آهن در مغز شناخته شده که با ایجاد استرس اکسیداتیو (عدم تعادل بین دو نوع مولکول در بدن): رادیکالهای آزاد و آنتیاکسیدانها)، تشدید سمیت آمیلوئید، اختلال در عملکرد پروتئین تاو و تسهیل مرگ سلولهای عصبی، به تخریب عصبی منجر میشود.
سطح آهن مغز میتواند بهصورت غیرتهاجمی از طریق یک تکنیک خاص MRI به نام نقشهبرداری حساسیت کمّی (QSM) اندازهگیری شود.
ژو لی، دکترای تخصصی، استاد دانشیاری رادیولوژی دانشگاه جانز هاپکینز و پژوهشگر مرکز تحقیقاتی F.M. Kirby برای تصویربرداری مغز در مؤسسه Kennedy Krieger در بالتیمور، مریلند، درباره این تکنیک گفت: «QSM یک تکنیک پیشرفته MRI است که در دهه گذشته برای اندازهگیری حساسیت مغناطیسی بافتها با دقت بالا توسعه یافته است.»
او ادامه می دهد: «QSM میتواند تفاوتهای کوچک در سطح آهن را در نواحی مختلف مغز شناسایی کند و راهی قابل اعتماد و غیرتهاجمی برای نقشهبرداری و کمّیسازی آهن در بیماران فراهم میآورد، کاری که با روشهای MRI معمولی امکانپذیر نیست.»
دکتر لی و همکارانش QSM MRI را روی ۱۵۸ شرکتکننده سالم از نظر شناختی از مطالعه BIOCARD دانشگاه جانز هاپکینز انجام دادند؛ این پروژه پژوهشی بر مراحل اولیه بیماری آلزایمر و اختلالات مرتبط تمرکز دارد. دادههای PET برای ۱۱۰ نفر از شرکتکنندگان در دسترس بود.
محققان دادههای MRI پایه QSM را از شرکتکنندگان جمعآوری کردند و سپس تا هفت سال و نیم آنها را پیگیری کردند. نتایج نشان داد که حساسیت مغناطیسی بالاتر در MRI در قشر انتورینال و پوتامن، دو ناحیه مغزی مهم برای حافظه و سایر عملکردهای شناختی با خطر بالاتر اختلال شناختی خفیف مرتبط است؛ مرحلهای گذار که پیش از زوال عقل مرتبط با بیماری آلزایمر رخ میدهد.
دکتر ژو لی گفت: «با استفاده از QSM، مشاهده کردیم که سطح بالاتر آهن مغز در برخی نواحی مرتبط با حافظه با خطر بالاتر ابتلا به اختلال شناختی و سرعت بالاتر کاهش تواناییهای شناختی مرتبط است. این خطر زمانی که شرکتکنندگان سطح بالاتری از پاتولوژیهای آمیلوئید داشته باشند، حتی بیشتر است.»
وی افزود: «اگرچه بار آمیلوئید و حساسیت بافتی در قشر انتورینال و پوتامن بهطور مستقل با پیشرفت به اختلال شناختی خفیف مرتبط بودند، اما به نظر میرسد که اثرات همافزایی دارند و تسریع کاهش شناختی کلی را در طول زمان به همراه میآورند.»
اگر این یافتهها در مطالعات بزرگتر با جمعیت بیماران متنوعتر تأیید شوند، نشان میدهد که MRI QSM میتواند نقش مهمی در بررسی بیماران در معرض خطر زوال عقل داشته باشد.
دکتر لی گفت: «ما میتوانیم از این ابزار برای شناسایی بیماران با خطر بالاتر ابتلا به آلزایمر استفاده کنیم و احتمالاً مداخلات زودهنگام را هدایت کنیم، بهویژه زمانی که درمانهای جدید در دسترس قرار میگیرند. علاوه بر این، آهن مغز نه تنها میتواند بهعنوان یک بیومارکر عمل کند، بلکه ممکن است در آینده یک هدف درمانی بالقوه باشد.»
دکتر ژو لی گفت: «با استفاده از QSM، مشاهده کردیم که سطح بالاتر آهن مغز در برخی نواحی مرتبط با حافظه با خطر بالاتر ابتلا به اختلال شناختی و سرعت بالاتر کاهش تواناییهای شناختی مرتبط است. این خطر زمانی که شرکتکنندگان سطح بالاتری از پاتولوژیهای آمیلوئید داشته باشند، حتی بیشتر میشود.»
وی افزود: «اگرچه بار آمیلوئید و حساسیت بافتی در قشر انتورینال و پوتامن بهطور مستقل با پیشرفت به اختلال شناختی خفیف مرتبط بودند، اما به نظر میرسد که اثرات همافزایی دارند و باعث تسریع کاهش شناختی کلی در طول زمان میشوند.»
دکتر لی تصریح کرد: «اگر این یافتهها در مطالعات بزرگتر و با جمعیت بیماران متنوعتر تأیید شود، نشان میدهد که MRI QSM میتواند نقش مهمی در بررسی بیماران در معرض خطر زوال عقل ایفا کند.»
وی ادامه داد: «ما میتوانیم از این ابزار برای شناسایی بیماران با خطر بالاتر ابتلا به آلزایمر استفاده کنیم و احتمالاً مداخلات زودهنگام را هدایت کنیم، بهویژه زمانی که درمانهای جدید در دسترس قرار میگیرند. علاوه بر این، آهن مغز نه تنها میتواند بهعنوان یک بیومارکر عمل کند، بلکه ممکن است در آینده یک هدف درمانی بالقوه نیز باشد.»
محققان در ادامه امیدوارند درک بهتری از نقش آهن مغز در بیماری آلزایمر پیدا کنند، از جمله تعامل آن با سایر پاتولوژیهای مرتبط با آلزایمر مانند پروتئینهای آمیلوئید و تاو. از منظر درمانی نیز، آزمایشهای بالینی میتوانند درمانهای هدفمند روی آهن مغز را بررسی کنند.
دکتر لی گفت: «همزمان، امیدواریم فناوری QSM را استانداردتر، سریعتر و در دسترستر در عمل بالینی کنیم.»
منبع خبر : neurosciencenews.com
نظرات کاربران