عملیات مرمت و احیای حمام تاریخی خواجه نصیر در مراغه، یکی از شاخصترین پروژههای حفاظت از میراث فرهنگی در شمالغرب کشور به شمار میرود. این پروژه نهتنها تلاشی برای پاسداری از تاریخ کهن مراغه است، بلکه میتواند گامی مؤثر در راستای رونق گردشگری و توسعه فرهنگی این شهر تاریخی باشد.
حمام خواجه نصیر یکی از یادگارهای ارزشمند دوره ایلخانی است؛ دورهای که مراغه بهعنوان یکی از مراکز علمی، فرهنگی و سیاسی ایران شناخته میشد. این بنا در طول قرنها کاربری خود را حفظ کرده و در دوران صفوی و قاجار نیز بخشهایی به آن افزوده شده است. معماری این حمام با گنبدهای خوشتراش، کاربندیهای منحصربهفرد و تزئینات آجری زیبا، بیانگر اوج هنر و خلاقیت معماران ایرانی در تلفیق زیبایی و کارکرد است. خوشبختانه بخش عمدهای از بنا سالم باقی مانده و همین موضوع امکان مرمت اصولی آن را فراهم کرده است.
اهمیت حمامهای تاریخی در فرهنگ ایرانی
حمامهای عمومی در تاریخ ایران تنها محلی برای نظافت شخصی نبودهاند، بلکه نقش مهمی در زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم ایفا میکردهاند. از جلسات مشورتی بزرگان محله گرفته تا مراسم آیینی و حتی مراودات اقتصادی، همه در دل این فضاها شکل میگرفت. حمام خواجه نصیر نیز از همین منظر، سندی زنده از شیوه زندگی مردم مراغه در سدههای گذشته است. احیای این حمام به معنای زنده کردن بخشی از هویت اجتماعی و فرهنگی شهر است.
پروژهای برای فرهنگ و گردشگری
طبق اعلام سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری مراغه، مرمت حمام خواجه نصیر با هدف تبدیل آن به یک مجموعه فرهنگی در حال انجام است. در این طرح، کاربندیها، تزئینات، سربینه، گرمخانه و گنبدهای دوره قاجار ساماندهی میشوند. به گفته رقیه سعیدی، رئیس کمیسیون گردشگری شورای اسلامی شهر مراغه، برای اجرای این پروژه اعتباری بیش از ۲۱ میلیارد تومان تخصیص یافته است. او ابراز امیدواری کرده که در صورت تأمین بهموقع منابع مالی، مرمت طی یک سال آینده تکمیل شود و این بنا با کاربری فرهنگی در اختیار شهروندان و گردشگران قرار گیرد.
با پایان این پروژه، حمام خواجه نصیر میتواند به فضایی چندمنظوره برای برگزاری نمایشگاهها، همایشهای فرهنگی، نشستهای هنری و برنامههای گردشگری بدل شود. این موضوع بهطور مستقیم بر رونق اقتصادی مراغه و افزایش بازدید گردشگران داخلی و خارجی تأثیرگذار خواهد بود.
نقش احیای بافت تاریخی در توسعه پایدار
بافت تاریخی مراغه یکی از غنیترین مجموعههای میراثی در شمالغرب ایران است. وجود آثار ارزشمندی چون رصدخانه تاریخی مراغه، برجهای مدور، مساجد و خانههای قدیمی، ظرفیت کمنظیری برای توسعه گردشگری فرهنگی فراهم کرده است. مرمت و احیای حمام خواجه نصیر را میتوان بخشی از برنامه جامع حفاظت و بازآفرینی این بافت دانست. چنین اقداماتی علاوه بر حفظ هویت تاریخی شهر، موجب جذب سرمایهگذاری، ایجاد اشتغال و افزایش تعاملات اجتماعی میشود.
نگاه جامعه محلی به پروژه
شهروندان مراغهای مرمت حمام خواجه نصیر را نشانهای مثبت از توجه مسئولان به میراث فرهنگی شهر میدانند. بسیاری از اهالی معتقدند که بازآفرینی این فضاها باید در کنار حفظ اصالت تاریخی، به نیازهای امروز جامعه نیز پاسخ دهد. تبدیل حمام به مجموعهای فرهنگی میتواند بستری برای حضور جوانان، هنرمندان و پژوهشگران فراهم کند و از سوی دیگر، به مکانی جذاب برای گردشگران تبدیل شود.
چالشها و ضرورتها
اجرای پروژههای مرمتی همواره با چالشهایی نظیر تأمین منابع مالی، کمبود متخصصان و ضرورت پایبندی به اصول علمی مرمت همراه است. در مورد حمام خواجه نصیر نیز کارشناسان تأکید میکنند که هرگونه دخل و تصرف باید بر اساس مستندات تاریخی و با استفاده از مصالح سنتی انجام شود تا اصالت بنا خدشهدار نشود. همچنین، پس از مرمت، نگهداری و مدیریت صحیح این مجموعه اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که بیتوجهی به بهرهبرداری اصولی میتواند ارزشهای تاریخی آن را تهدید کند.
مراغه، شهری با هویت تاریخی پویا
مراغه در طول تاریخ بهعنوان شهری با پیشینهای علمی و فرهنگی شناخته شده است. وجود رصدخانه تاریخی خواجه نصیرالدین طوسی، آثار برجسته معماری اسلامی و آثار طبیعی منحصربهفرد، این شهر را به یکی از مقاصد مهم گردشگری فرهنگی در ایران تبدیل کرده است. مرمت حمام خواجه نصیر، نهتنها یادآور نقش مهم مراغه در تاریخ ایران است، بلکه فرصتی برای معرفی دوباره این شهر به جهانیان فراهم میآورد.
چشمانداز آینده
با بهرهبرداری از حمام خواجه نصیر بهعنوان مجموعهای فرهنگی، مراغه گامی بلند در مسیر حفاظت از میراث تاریخی خود برمیدارد. این اقدام الگویی برای سایر شهرهای تاریخی کشور خواهد بود تا با بازآفرینی بناهای قدیمی، هویت تاریخی خویش را زنده نگاه دارند. تداوم این روند میتواند به شکلگیری شبکهای از فضاهای فرهنگی در بافتهای تاریخی بینجامد که هم میراث گذشته را پاس میدارند و هم به نیازهای امروز جامعه پاسخ میدهند.
در نهایت، احیای حمام خواجه نصیر تنها یک پروژه مرمتی نیست؛ بلکه پیوندی میان تاریخ و امروز، میان اصالت و نوآوری، و میان میراث گذشتگان و فرهنگ معاصر است. مراغه با چنین اقداماتی بار دیگر جایگاه تاریخی و فرهنگی خود را به رخ خواهد کشید و به مقصدی پرجاذبهتر برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل خواهد شد.
نظرات کاربران