پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا سندیگو دریافتند که یک اردوی فشرده شامل ترکیبی از چندین روش ذهن-بدن، از جمله مدیتیشن و تمرینهای درمانی، باعث ایجاد تغییرات سریع و گسترده در عملکرد مغز و زیستشناسی خون میشود. به گفته این پژوهشگران، این اردو مسیرهای طبیعی فیزیولوژیکی بدن را فعال میکند که موجب تقویت انعطافپذیری عصبی، بهبود سوختوساز، افزایش ایمنی و کاهش درد میشوند.
یافتههای این پژوهش که در نشریه Communications Biology منتشر شده است، بینشهای تازهای دربارهٔ چگونگی تأثیر آگاهی و تمرینهای روانشناختی بر بهبود سلامت جسمی ارائه میدهد. مدیتیشن و سایر تمرینهای ذهن-بدن هزاران سال است که در فرهنگهای مختلف جهان برای ارتقای سلامت و تندرستی به کار گرفته میشوند؛ با این حال، زیستشناسی زیربنایی این رویکردها هنوز بهدرستی درک نشده است.
این مطالعه جدید، که بخشی از یک طرح پژوهشی چندمیلیوندلاری با حمایت «صندوق تحقیقات اینر ساینس» (InnerScience Research Fund) است، نخستین پژوهشی بهشمار میرود که بهطور جامع تأثیرات زیستی مجموعهای از تکنیکهای ذهن-بدن را که در یک بازه زمانی کوتاه بهصورت همزمان بهکار گرفته شدهاند، اندازهگیری میکند.
دکتر هِمال اچ. پاتل، نویسنده ارشد مطالعه، استاد بیهوشی در دانشکده پزشکی دانشگاه کالیفرنیا سندیگو و پژوهشگر باسابقه در سامانه خدمات درمانی امور کهنهسربازان سندیگو، گفت: «سالهاست میدانیم که تمرینهایی مانند مدیتیشن میتوانند بر سلامت اثر بگذارند، اما نکته شگفتانگیز این است که ترکیب چندین روش ذهن-بدن در قالب یک اردوی واحد، تغییراتی در شمار زیادی از سامانههای زیستی ایجاد کرد که ما توانستیم آنها را مستقیماً در مغز و خون اندازهگیری کنیم. موضوع فقط کاهش استرس یا آرامش نیست؛ این پژوهش دربارهٔ تغییر بنیادین در شیوهٔ تعامل مغز با واقعیت و اندازهگیری زیستیِ این تغییرات است.»
در چارچوب این مطالعه، ۲۰ فرد سالم در یک برنامهٔ اقامتی هفتروزه به سرپرستی جو دیسپنزا (Joe Dispenza)، آموزگار علوم اعصاب و نویسنده، شرکت کردند. این برنامه شامل نشستهای آموزشی روزانه، حدود ۳۳ ساعت مدیتیشن هدایتشده و تمرینهای گروهیِ درمانی بود.
در این تمرینها از رویکردی موسوم به «دارونمای آشکار» (open-label placebo) استفاده شد؛ به این معنا که شرکتکنندگان با آگاهی از اینکه فعالیتها ماهیت دارونما دارند، یعنی فاقد هرگونه ترکیب دارویی فعال هستند. در آنها شرکت کردند، اما همچنان میتوانستند از طریق قدرت انتظار ذهنی، پیوند اجتماعی و انجام تمرینهای مشترک، فواید واقعی را تجربه کنند.
پیش و پس از برگزاری اردو، مغز شرکتکنندگان با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی کارکردی (fMRI) اسکن شد؛ روشی که فعالیت مغز را بهصورت لحظهای اندازهگیری میکند. پژوهشگران همچنین با انجام آزمایشهای خونی، تغییرات در فعالیتهای متابولیکی، واکنشهای ایمنی و سایر کارکردهای زیستی را مورد بررسی قرار دادند.
پژوهشگران پس از پایان اردو، چندین تغییر چشمگیر را در شرکتکنندگان مشاهده کردند:
تغییر در شبکههای مغزی: مدیتیشن در طول اردو موجب کاهش فعالیت در بخشهایی از مغز شد که با «گفتوگوی درونی ذهن» مرتبطاند و در نتیجه، کارکرد کلی مغز کارآمدتر شد.
افزایش انعطافپذیری عصبی (نورواستحکام): زمانی که پلاسمای خونِ شرکتکنندگان پس از اردو بر روی نورونهای رشدیافته در محیط آزمایشگاهی اعمال شد، سلولهای عصبی شاخههای بلندتری ایجاد کردند و اتصالات جدیدی بین آنها شکل گرفت.
تحولات متابولیکی: سلولهایی که با پلاسمای پس از اردو تیمار شدند، افزایش در متابولیسم گلیکولیتیک (سوزاندن قند) را نشان دادند که حاکی از وضعیت متابولیکیِ انعطافپذیرتر و سازگارتر است.
تسکین طبیعی درد: سطح خونی اپیوئیدهای درونزاد، مسکنهای طبیعی بدن پس از اردو افزایش یافت، که نشان میدهد سیستمهای طبیعی تسکین درد در بدن فعال شدهاند.
فعالسازی ایمنی: مدیتیشن باعث افزایش همزمان سیگنالهای ایمنیِ التهابی و ضدالتهابی شد، که بیانگر یک پاسخ ایمنی پیچیده و سازگار است، نه صرفاً سرکوب یا تحریک ساده سیستم ایمنی.
تغییر در بیان ژنها و پیامرسانی مولکولی: فعالیت RNAهای کوچک و ژنها در خون پس از اردو دچار تغییر شد، بهویژه در مسیرهایی که با عملکرد مغز مرتبطاند.
افزون بر این، شرکتکنندگان پرسشنامه تجربه عرفانی (MEQ-30) را تکمیل کردند تا ارزیابی شود آیا در طول مدیتیشن تجربهای «عرفانی» داشتهاند یا خیر؛ تجربهای که با احساسات عمیق یگانگی، تعالی و دگرگونی در حالت آگاهی مشخص میشود. میانگین امتیاز MEQ شرکتکنندگان پس از اردو بهطور معناداری افزایش یافت و از ۲.۳۷ پیش از اردو به ۳.۰۲ پس از آن رسید.
امتیازهای بالاتر در این پرسشنامهها همچنین با تغییرات زیستی چشمگیرتر پس از اردو همبستگی داشت، از جمله یکپارچگی بیشتر فعالیت مغز در بخشهای مختلف آن. به بیان دیگر، هرچه ارتباطات مغزی گستردهتر باشد، احتمال تجربههای عرفانی نیز بیشتر میشود. یافتهها نشان میدهد که مدیتیشن فشرده میتواند الگوهای فعالیت مغزی مشابه آنچه پیشتر در اثر مصرف مواد روانگردان مشاهده شده بود را ایجاد کند.
دکتر پاتل در ادامه افزود: «ما همان الگوهای تجربههای عرفانی و اتصال عصبی را میبینیم که معمولاً برای دستیابی به آنها از موادی مانند سیلوسایبین استفاده میشود، اما اینبار تنها از طریق تمرین مدیتیشن به دست آمدهاند.»
مشاهدهٔ همزمانِ تغییرات در دستگاه عصبی مرکزی از طریق اسکنهای مغزی و تغییرات در ترکیب شیمیایی خون نشان میدهد که این تمرینهای ذهن-بدن بر کل بدن تأثیر میگذارند، نه فقط بر مغز.
نتایج این پژوهش چارچوبی زیستی برای درک چگونگی تأثیر مداخلات غیر داروییِ ذهنـبدن بر سلامت و تندرستی فراهم میکند. با تقویت انعطافپذیری عصبی (نورواستحکام) و فعالسازی سامانه ایمنی بدن، این تمرینها میتوانند به بهبود سلامت روان، تنظیم هیجانات و افزایش مقاومت در برابر استرس کمک کنند.
افزون بر این، فعالسازی مسیرهای اپیوئیدهای درونزاد نشان میدهد که ترکیب این تمرینهای ذهنـبدن ممکن است در مدیریت دردهای مزمن نیز سودمند باشد.
اگرچه تأثیرات این اردو در افراد سالم اندازهگیری شد، پژوهشگران تأکید میکنند که برای تعیین مزایا و کاربردهای بالینی دقیق، انجام آزمایشهای کنترلشده در میان بیماران هنوز ضروری است. آنان بهویژه علاقهمندند بدانند آیا اردوهای ذهن-بدن میتوانند برای افراد مبتلا به درد مزمن، اختلالات خلقی یا بیماریهای مرتبط با ایمنی مفید باشند یا خیر.
در گامهای بعدی، تیم پژوهشی قصد دارد بررسی کند که هر یک از مؤلفههای این اردو، شامل مدیتیشن، بازتعریف ذهنی (reconceptualization) و درمان دارونمای آشکار (open-label placebo healing) بهتنهایی و در ترکیب با یکدیگر چگونه عمل میکنند. همچنین در مطالعات آینده، دوام این تغییرات زیستی و تأثیر تکرار دورههای مشابه برای تقویت یا پایداری نتایج مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
دکتر الکس جینیش-دیامانت (Alex Jinich-Diamant)، نویسندهٔ اول مقاله و دانشجوی دکترای رشتههای علوم شناختی و بیهوشی در دانشگاه کالیفرنیا سندیگو، گفت: «این پژوهش نشان میدهد که ذهن و بدن ما بهطور عمیق به یکدیگر پیوستهاند؛ باورهایی که داریم، نحوهٔ تمرکز توجه ما، و تمرینهایی که در آنها شرکت میکنیم، میتوانند ردپایی قابل اندازهگیری بر زیستشناسی بدن ما بر جای بگذارند.»
او افزود: «این پژوهش گامی هیجانانگیز در مسیر درک چگونگی درهمتنیدگی تجربهٔ آگاهانه و سلامت جسمانی است و نشان میدهد چگونه میتوان از این ارتباط برای تقویت سلامت و تندرستی به شیوههای نوین بهره گرفت.»
پرسشهای کلیدی و پاسخها:
پرسش: اردوی مدیتیشن چه تأثیری بر مغز داشت؟
پاسخ: این اردو باعث کاهش فعالیت در نواحی مغزی مرتبط با «گفتوگوی ذهنی» شد، ارتباط میان شبکههای عصبی را تقویت کرد و انعطافپذیری عصبی (نورواستحکام) را هم در اسکنهای مغزی و هم در نورونهای پرورشیافته در آزمایشگاه بهطور قابل اندازهگیری افزایش داد.
پرسش: بدن از نظر زیستی چه واکنشی به اردوی مدیتیشن نشان داد؟
پاسخ: آزمایشهای خون تغییراتی در سوختوساز سلولی، افزایش در مواد شیمیایی طبیعیِ تسکیندهندهٔ درد، دگرگونی در پیامرسانی ایمنی و الگوهای بیان ژن مرتبط با عملکرد مغز را آشکار کردند.
پرسش: چرا این موضوع برای سلامت اهمیت دارد؟
پاسخ: یافتهها نشان میدهد که ترکیب فشردهای از تمرینهای ذهنـبدن میتواند تغییرات زیستی در سراسر بدن ایجاد کند که با اثرات مشاهدهشده در مصرف مواد روانگردان قابلمقایسه است؛ تغییری که میتواند به بهبود سلامت روان، تسکین درد و افزایش تابآوری هیجانی کمک کند.
منبع خبر : neurosciencenews.com
نظرات کاربران