۱۶ اردیبهشت؛ گرامیداشت روز مراغه در تقویم ایرانی

این روز به‌مناسبت آغاز ساخت رصدخانه تاریخی مراغه در ۱۶ اردیبهشت ۶۳۸ هجری شمسی به‌نام «روز مراغه» شناخته می‌شود.

رصدخانه مراغه در دوران هلاکوخان و تحت نظارت خواجه نصیرالدین طوسی احداث گردید. متأسفانه، به دلیل بی‌توجهی و عدم مراقبت مناسب، اکنون وضعیت این رصدخانه در شرایطی نامطلوب قرار دارد.

رصدخانه مراغه یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین رصدخانه‌های تاریخی ایران است که در قرن هفتم هجری و در دوران حکومت ایلخانان مغول ساخته شد. این رصدخانه در سال ۶۳۸ هجری شمسی (۱۲۶۰ میلادی) و تحت نظارت دانشمند برجسته ایرانی، خواجه نصیرالدین طوسی، در شهر مراغه (واقع در شمال‌غربی ایران) بنیان‌گذاری شد.

تاریخچه ساخت رصدخانه مراغه

در دوران هلاکوخان، یکی از فرماندهان برجسته مغولان که بر ایران سلطنت می‌کرد، به‌دلیل علاقه‌ای که به علم و به‌ویژه نجوم داشت، دستور ساخت رصدخانه‌ای عظیم در مراغه را صادر کرد. خواجه نصیرالدین طوسی، یکی از بزرگترین دانشمندان ایرانی در آن زمان، به‌عنوان مدیر علمی این پروژه منصوب شد. او به همراه گروهی از برجسته‌ترین ستاره‌شناسان و ریاضی‌دانان آن دوران، این رصدخانه را با هدف ارتقای علم نجوم و توسعه تحقیقات در این زمینه، تأسیس کرد.

رصدخانه مراغه به‌عنوان یکی از بزرگترین مراکز علمی و تحقیقاتی آن دوران در جهان شناخته می‌شد. این رصدخانه شامل ابزارهای پیشرفته‌ای مانند “آلات رصدی” و “دوربین‌های نجومی” بود که در آن زمان از پیشرفته‌ترین تجهیزات رصدی محسوب می‌شدند. علاوه بر این، در این مکان، دانشمندان زیادی مشغول به تحقیق و بررسی‌های علمی در زمینه‌های مختلف از جمله نجوم، ریاضیات و فلسفه بودند.

وضعیت کنونی رصدخانه

رصدخانه مراغه پس از حملات و ویرانی‌های مختلف در طول تاریخ، از جمله در دوره‌های پس از حکومت مغول‌ها، دچار خرابی‌های زیادی شد. در حال حاضر، وضعیت این مکان تاریخی به‌دلیل بی‌توجهی و عدم رسیدگی مناسب به شدت آسیب‌دیده و در شرایط بدی قرار دارد.

امروزه، رصدخانه مراغه به‌عنوان یک نماد از تاریخ علمی ایران و تلاش‌های عظیم خواجه نصیرالدین طوسی و همکارانش، هنوز در سطح جهانی شناخته می‌شود. با این حال، برای حفظ و مرمت این آثار تاریخی، اقدامات جدی و فوری لازم است تا از فرسایش بیشتر آن جلوگیری شود و ارزش‌های علمی و فرهنگی این مکان به نسل‌های آینده منتقل گردد.

اهمیت علمی رصدخانه مراغه

رصدخانه مراغه یکی از مهم‌ترین دستاوردهای علمی دوران اسلامی به شمار می‌رود. این رصدخانه نه‌تنها در زمینه نجوم، بلکه در زمینه‌های مختلف علوم دیگر مانند ریاضیات و فیزیک نیز پیشرفت‌های زیادی به همراه داشت. خواجه نصیرالدین طوسی در آن زمان، تئوری‌های مهمی در زمینه حرکت سیارات و ستارگان ارائه داد که در پیشرفت علم نجوم تأثیرات زیادی داشت.

رصدخانه مراغه همچنین به‌عنوان یک مرکز آموزشی برای تربیت دانشمندان و ستاره‌شناسان جدید در آن دوران شناخته می‌شد. بسیاری از شخصیت‌های علمی بزرگ، از جمله قطب‌الدین شیرازی و تقی‌الدین، در این رصدخانه به تحصیل و پژوهش پرداخته‌اند.