روند مرمت و احیای حمام تاریخی خواجه نصیر مراغه با سرعت و دقت بیشتری پیش میرود و این اثر ارزشمند که سالها در انتظار توجه و رسیدگی بود، اکنون بار دیگر در مسیر بازگشت به جایگاه شایسته خود قرار گرفته است. عملیات ساماندهی این مجموعه که از ابتدای مردادماه آغاز شده، با گذر از مراحل اولیه اکنون وارد فاز تازهای شده و مجموعه فعالیتهای تخصصیتر مانند دیوارکشی محوطه، مرمت گنبدها و رسیدگی به بخشهای داخلی با جدیت ادامه دارد.
بنابر گزارش روابطعمومی شهرداری و شورای اسلامی شهر مراغه، پس از پاکسازی کامل فضاهای داخلی و جمعآوری رسوبات، رطوبتزدایی اولیه و رفع خطر بخشهای فرسوده، عملیات دیوارکشی محوطه بیرونی در دستور کار قرار گرفته است. این اقدام نهتنها به حفظ حریم اثر کمک میکند، بلکه امنیت مجموعه را در طول دوره مرمت تضمین خواهد کرد. مسئولان پروژه اعلام کردهاند که اجرای دیوارکشی با حفظ اصالت بصری محوطه و بدون ایجاد آسیب احتمالی به بخشهای تاریخی انجام میشود.
در داخل بنا نیز کار بر روی گنبدهای حمام شدت گرفته است؛ گنبدهایی که بخشی از هویت و معماری سنتی حمام را تشکیل میدهند و در سالهای گذشته تحتتأثیر فرسایش تدریجی، رطوبت و نبود نگهداری مناسب با آسیبهایی مواجه شده بودند. مرمت این بخشها با بهرهگیری از مصالح سنتی سازگار با بافت تاریخی و تحت نظارت کارشناسان مرمت بناهای تاریخی صورت میگیرد تا اصالت معماری دورههای مختلف تاریخی که در ساخت بنا نقش داشتهاند، حفظ شود.
فرید عبداللهی، مسئول پروژه مرمت، در توضیح جزئیات و پیشرفت کار گفت:
«عملیات مطابق برنامه پیش میرود و تلاش داریم تا با نهایت دقت، بخشهای تخریبشده و آسیبدیده بازسازی و احیا شوند. در مورد گنبدها نیز روشهای مرمتی کاملاً منطبق با اصول فنی و حفاظتی اجرا میشود تا کمترین میزان دخالت و بیشترین میزان تطابق با ساختار تاریخی بنا صورت گیرد.»
او افزود که بخشهای داخلی حمام شامل سربینه، گرمخانه و فضاهای خدماتی نیز در حال بررسی و مرمت هستند و برخی لایههای غیرضروری و الحاقات بیارتباط با ساختار اصلی بنا برداشته شدهاند تا چهره واقعی مجموعه دوباره نمایان شود.
ارزش تاریخی حمام خواجه نصیر
حمام خواجه نصیر یکی از کهنترین بناهای تاریخی مراغه است و ریشه آن به دوره ایلخانی بازمیگردد. بنایی که در گذر زمان و در دورههای صفوی و قاجار گسترش یافته و لایههای ارزشمند معماری و تزئینی آن روایتگر تاریخ چند دوره مهم از تمدن ایرانی است. این حمام در بافت قدیمی شهر قرار دارد؛ بافتی که مجموعهای از بازار، مساجد تاریخی، تیمچهها و فضاهای عمومی سنتی را در خود جای داده و همواره یکی از هویتهای شاخص مراغه محسوب شده است.
کارشناسان میراث فرهنگی، حمام خواجه نصیر را نمونهای کمنظیر از مهندسی سنتی ایرانی در حوزه مدیریت آب، انتقال حرارت و طراحی فضاهای کاربردی میدانند. وجود گنبدهای متعدد، نورگیرهای سنتی، طاقهای ضربی و سیستم گرمایشی قدیمی از نقاط برجسته و قابلتوجه این بناست. احیای چنین اثری نهتنها حفظ تاریخ و معماری گذشته را به همراه دارد، بلکه امکان تبدیل آن به یک فضای فرهنگی قابلاستفاده در آینده را نیز فراهم میکند.
نقش پروژه در توسعه فرهنگی و گردشگری
مراغه بهعنوان یکی از شهرهای مهم تاریخی ایران، همواره ظرفیت بالایی برای توسعه گردشگری فرهنگی داشته است. وجود آثاری چون گنبد غفاریه، رصدخانه تاریخی، مقبرههای برجسته و حمامهای سنتی، این شهر را در میان مقاصد گردشگری فرهنگی کشور برجسته کرده است. احیای حمام خواجه نصیر بهعنوان بخشی از این شبکه تاریخی، میتواند عاملی برای تقویت زیرساخت گردشگری و افزایش جذابیت بافت تاریخی شهر باشد.
مسئولان شهری میگویند که برنامه نهایی برای احیای حمام، ایجاد یک مجموعه فرهنگی ـ گردشگری با کاربریهای مناسب خواهد بود؛ کاربریهایی که هم به حفظ بنا کمک کند و هم باعث ارتباط مردم و گردشگران با تاریخ و فرهنگ شهر شود. برخی پیشنهادها شامل تبدیل حمام به موزه مردمشناسی، مرکز آموزش صنایعدستی یا فضایی برای برنامههای فرهنگی است؛ اما تصمیم نهایی پس از تکمیل مرمت و مشورت با کارشناسان میراث فرهنگی اتخاذ خواهد شد.
اقدامات آینده در پروژه مرمت
طبق اعلام مسئولان پروژه، پس از اتمام دیوارکشی محوطه و مرمت گنبدها، فازهای بعدی شامل ساماندهی کف و دیوارهای داخلی، مرمت آبروها، بازسازی بخشهای تخریبشده طاقها و همچنین نصب تجهیزات حفاظتی خواهد بود. همچنین بررسی استحکامسنجی سازه با هدف جلوگیری از ریزش احتمالی در مراحل آینده اجرای پروژه در دستور کار است.
کارشناسان تأکید دارند که مرمت چنین بنایی نیازمند زمان، دقت و رعایت تمامی اصول حفاظتی است و سرعت بخشیدن غیرکارشناسی به آن میتواند منجر به آسیبهای جبرانناپذیر شود. با این حال، روند فعلی اجرای پروژه نشان میدهد که تیم مرمتکننده با رویکردی علمی و گامبهگام در حال پیشبرد عملیات هستند.
نظرات کاربران