خانم پروین فرازمند دارای مدرک دکترای تخصصی در رشتۀ معماری از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و از بانوان موفق در عرصۀ علمی شهرستان مراغه است. ایشان به‌عنوان مدرس دانشگاه در رشتۀ معماری مشغول هستند. این بانوی فرهیخته به دلیل علاقه به بناهای سنتی، تاریخی و بخصوص معماری و تاریخ مراغه، چندین کتاب و مقالۀ تالیفی در رزومۀ کاری درخشان خود دارد. لذا بر آن شدیم با این بانوی فرهیختۀ مراغه به گفت و گویی کوتاه بنشینیم. در این گپ دوستانه با ما همراه باشید.
انتخاب رشتۀ معماری
علاقۀ من به معماری، قبل از ورود به دانشگاه بوده و پلان‌های معماری برایم به طوری جذب‌کننده و دلنشین بود که به یاد دارم در دوران راهنمایی با دیدن پلان‌ها شروع به ترسیم مجدد آن‌ها می‌کردم. البته آن زمان بی‌هیچ هدفی بود و برنامه‌ای برای تحصیل این رشته نداشتم. قبولی برادر بزرگترم در رشتۀ معماری قوّت قلبی شد که به دنبال این رشته بروم و برخلاف قبولی‌ام در دانشگاه سراسری در رشته‌های مهندسی IT و مهندسی کشاورزی، این رشته را انتخاب کردم.
از آنجاییکه همیشه یادگیری حس خوبی برایم بهمراه داشتهاست، بعد از گذراندن مقطع کارشناسی ارشد، به‌دلیل تشویق پدر و مادرم که تحصیل علم و پیشرفت علمی را بسیار دوست داشتند و علاقۀ فراوانی که خودم داشتم، تصمیم گرفتم وارد مقطع دکترا شوم. از دلایل مهم دیگر من برای پیگیری تحصیل در مقطع دکترا این بود که مقاطع تکمیلی با دوره کارشناسی تفاوت اساسی دارد و باعث می‌شود دیدگاه جدیدی شکل گرفته و معماری نه تنها از جنبۀ طراحی بلکه از جنبۀ تئوری و نظریه‌ها بررسی و شناخته شود. حمایت همه جانبۀ خانواده‌ام و همچنین علاقه‌ام باعث شد تا بدون در نظر گرفتن اینکه بودند کسانی که به خاطر بیکاری فارغ التحصیلان، هزینه‌های تحصیل و مشکلات من را از ادامۀ تحصیل منع می‌کردند، تمامی مشکلات این راه را نادیده گرفته و بدون تردید قدم در این راه بگذارم.
دستاورد‌های مهم کسب شده
– سه کتاب و سه مقاله علمی پژوهشی و ISI و دوازده مقاله در کنفرانس‌ها
– طراحی و نظارت معماری پروژه‌های ساختمانی
– فعالیت‌های پژوهشی و جانبی مانند ساخت ماکت مجموعۀ بناهای تاریخی رصدخانه به صورت افتخاری برای دانشگاه سراسری مراغه و ترسیم نقشۀ سه بعدی گردشگری مراغه برای مسافران و بازدیدکنندگان
ترسیم نقشه مصوّر سه بعدی گردشگری مراغه برای راهنمای گردشگران برای شهرداری
ساخت ماکت مجموعۀ بناهای تاریخی رصدخانه توسط خانم پروین فرازمند
ایده اصلی تألیف کتب
- کتاب «چهل بنای تاریخی»: در طی دوره دانشجویی، برای انجام پروژه‌های دانشگاهی و تأمین مستندات لازم، همیشه مجبور به دریافت مجوز و مراجعه به چندین مرکز بودم. لذا تصمیم گرفتم از رساله دکتری خود در رشته معماری با عنوان «انسان‌شناسی فرهنگی آثار معماری مراغه» که چندین بنا را از لحاظ انسان‌شناسی فرهنگی بررسی کرده بودم، کتابی تحت عنوان «چهل بنای تاریخی مراغه» را تألیف نمایم تا علاقه‌مندان بعدی که قدم در این مسیر می‌گذارند، دغدغۀ مستندات را نداشته و به راحتی بتوانند با در اختیار داشتن اطلاعات اولیه به پروژه خود بپردازند. از طرفی مراغه شهری با قدمت درخشان تاریخی و پیشرو در معماری سبک آذری، تنها در چند برج و رصدخانه خلاصه نشده و بناهای بسیاری از تاریخ با خود به همراه دارد که با چاپ این کتاب قطعاً بهتر می‌توانیم بناهای به جای مانده از تاریخ را برای شهروندان و گردشگران معرفی کنیم.
کتاب “چهل بنای تاریخی” تالیف پروین فرازمند
- کتاب «قامتِ پنهان در تاریخ رصدخانه مراغه»: سالانه گردشگران زیادی از مراغه دیدن می‌کنند. شهری که رصدخانۀ آن معروف بوده و یکی از نماد‌های مشهور این شهر می‌باشد. نمادی که همیشه گردشگران زیادی را جذب خود نموده است. اما به دلیل از بین رفتن بناها در گذر زمان، مراجعه‌کنندگان با ساختار و بناهای این مجموعه آشنا نشده و با پلان بنا و فضای باز و خالی از بنا مواجه می‌شدند. ( البته در سال‌های اخیر شهرداری مراغه محدوده بناها را مرمت و مشخص نموده است.) لذا برای نخستین بار، تصمیم بر بازسازی این مجموعه تاریخی و بناهای آن در قالب ماکت گرفته و در جلسات تشکیل شده در دانشگاه سراسری مراغه مطرح شد. با پذیرش و استقبال دانشگاه سراسری مراغه از این پیشنهاد، ساخت ماکت را با ترسیمات دستی و نرم‌افزاری پلان‌ها و سه بعدی بناها و قطعات لازم برای ساخت شروع نمودم. از آنجایی که برای نخستین بار ماکت مجموعه رصدخانه را می‌ساختم و برای ساخت این ماکت، پلان‌ها و سه بعدی و سایت مجموعه همراه با پلان‌های گسترده را ترسیم نمودم لذا تصمیم گرفتم مستندات ترسیمی را همراه با معرفی بناها به صورت کتابی در اختیار علاقمندان قرار دهم. مأخذ بناها و ابعاد، کتاب «کاوش رصدخانه مراغه» تالیف آقای دکتر پرویز ورجاوند می‌باشد.
کتاب «قامتِ پنهان در تاریخ رصدخانه مراغه» تالیف خانم پروین فرازمند
- کتاب «طرح موزه نجوم و زیج ایلخانی»: برگرفته از رساله دوره ارشد
کتاب «طرح موزه نجوم و زیج ایلخانی» تالیف پروین فرازمند
استمرار یادگیری
هیچ وقت نمی‌توان اعا کرد در زمینه‌ای من تمام مطالب را یاد گرفته‌ام و دیگر نیازی به آموزش ندارم. اگر فردی این دیدگاه را داشته باشد که همه چیز را یاد گرفته است و نیازی به یادگیری ندارد قطعاً به بن بست رسیده است. من به این اعتقاد دارم که آموزش اصلی بعد از تمام شدن دورۀ دانشگاه شروع می‌شود و به دلیل فراغت از آموزش روتین و اجباری، داشتن اختیار و فرصت بیشتر باعث یادگیری بهتر و بیشتر خواهد شد.
فعالیت اجرایی در کنار تحقیق و تألیف
من در کنار فعالیت‌های علمی، از سال ۹۱ به عنوان عضوی از نظام مهندسی و دارای پروانۀ اشتغال، در پروژه‌های عملی نیز فعالیت داشته و نظارت و طراحی پروژه‌های ساختمانی را انجام می‌دهم. البته تحصیلات تکمیلی و تألیف کتاب و مقالات بخش زیادی از زمان‌ام رو به خود اختصاص داده و کمتر می‌توانستم در حیطۀ پروژه‌های عملی فعال باشم که طبق برنامه‌ای که پیش رو دارم و به دلیل اتمام تألیف کتابم حتماً در بخش پروژه‌های عملی پر رنگ‌تر از قبل عمل خواهم نمود.
معماری سنتی یا نوین
قطعاً به فعالیت در حوزه معماری سنتی تمایل بیشتری دارم. البته امروزه معماری سنتی به تنهایی جوابگوی شرایط و نیاز‌های جامعه امروز نبوده و چنین به نظر می‌رسد که تلفیق معماری سنتی و مدرن می‌تواند بهترین گزینه برای دنیای معماری امروز باشد.
چالش‌ها
مطالبی که در دانشگاه آموزش داده می‌شود متفاوت از دنیای بازار کار بوده و لزوم گذراندن دوره کارآموزی برای خود فرد در دفاتر معتبر قطعاً راهگشای بسیار مفیدی خواهد بود. فردی که می‌خواهد در زمینۀ عملی فعالیت داشته باشد به عنوان یک مهندس معمار، حتماً باید به اصول و ضوابط مربوط به نظام مهندسی و شهرداری آگاهی داشته باشد. برای نظارت و طراحی نقشه باید بعد از امتحان مربوطه، پروانۀ اشتغال (حق امضا) کسب کند. اما برای طراحی داخلی و طراحی نما و… نیازی به امتحان و دریافت حق امضا نبوده و می‌توان با یادگیری نرم افزار‌ها و اصول طراحی حتی از دوره دانشجویی وارد بازار کار شد.
تلفیق معماری سنتی و نوین
بناهای قدیمی معماری، هویت ملی و پشتوانه فرهنگی ما بوده و بدون تردید حفظ هویت تاریخی بسیار مهمتر از ساخت بناهای جدید یک شکلی است که تکرار مکررات هستند و حرفی از فرهنگ و هویت و معماری سنتی‌مان ندارد. تا آنجا که ساختمانی که امروز در مراغه ساخته می‌شود هیچ تفاوتی با ساختمان‌های ساخته شده در تهران و شهرهای دیگر ندارد.
رواج ساختمان‌های یک شکلِ مدرن و یا سبک نما‌های رومی باعث از بین رفتن معماری سنتی شده لذا ساختمانی که در شهرهای مختلف ساخته می‌شوند هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارد و مثل گذشته نیست که اقلیم و مصالح هر شهر بر معماری آن تأثیر بگذارد. البته این امر از ویژگی‌های معماری مدرن بوده که می‌توان با تلفیق آن با معماری سنتی تا حدودی این مشکل را برطرف نمود.
نابودی بناهای قدیمی
فکر می‌کنم بیشتر خانه‌های سنتی با قدمت تاریخی بالا ناشناخته و شاید به صورت متروکه مانده‌اند. این بناها در معرض تخریب بوده و متاسفانه اقدامی برای مرمت و ثبت آن صورت نگرفته است. البته در مراغه سراها (کاروانسرا) نیز که تعدادشان کم نیست، در گذشته مرکز تجارت بودند و امروزه به دلیل داشتن کاربری تجاری، اوضاع بهتری در مقایسه با سایر بناهای قدیمی دارند. در این بین تنها سرای شدادیه ( ملک التجار) متروکه بود که تا حدودی نمای بیرونی آن نیز مرمت شده است.
رویکرد عملی به‌عنوان یک شهردار
شهروندان یک شهر مهمترین فاکتور هر شهری هستند و نیاز‌هایشان در ارتباط با شهر اولویت اصلی و مهمی خواهد بود که باید برای انجام آن‌ها اهتمام شود. نیاز‌های انسان در ارتباط با شهر در دوسته بصری و کالبدی قابل بررسی هستند.
از لحاظ بصری تمام مردم ناخودآگاه درگیر ظاهر شهر، تابلو‌های غیر هماهنگ در سطح شهر، نما‌های نامناسب و یا ساختمان‌های کهنه و بدون نما و رنگ‌های نامناسب هستند. این موضوع، به دلیل تکرر در دید ظاهراً بی‌تفاوت به نظر می‌رسد ولی بر ناخودآگاه و خلق و خوی ما تأثیر خواهد گذاشت. این مساله را می‌توان با وضع قوانین و ایجاد تکلیف برای هماهنگ نمودن یا همسان‌سازی تا حدوی رفع نمود. البته در این بین باید به تعمیرات موارد فرسوده، در کنار همکاری و حمایت از صاحبان بناها اقدام نمود.
از لحاظ فیزیکی نیز مهمترین نکته در نظر گرفتن ضوابط معلولین در سطح شهر است که این عمل به تلاش برای رفع مشکلات این قشر جامعه منجر خواهد شد. از جمله موارد دیگر می‌توان به تأمین پارکینگ‌های بیشتر و حذف پارک ماشین در کنار خیابان‌ها برای حل مشکل ترافیک اشاره کرد. همچنین نیاز به تأمین فضا‌هایی داریم که در سطح شهر با کمبود آن‌ها مواجه هستیم مثل فضا‌های فرهنگی، سینما، ورزشگاه و موارد مشابه.
این موارد از دیدگاه بنده، اولویت‌های مهمی هستند که باید مورد بررسی قرار گیرند.
معرفی کتاب
اگر بخواهم در حیطۀ معماری کتابی معرفی کنم، کتاب‌های آقای کریم پیرنیا و آقای دکتر وحید قبادیان را برای مطالعه توصیه می‌کنم. کتاب «سبک‌شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران» آقای دکتر وحید قبادیان از جمله آثار این نویسنده است. در زمینۀ غیر تخصصی و جنبۀ خودشناسی، کتاب‌های برایان تریسی را دوست دارم. بخصوص کتاب «فقط ساکت شو و انجامش بده» از برایان تریسی، ترجمۀ آقای دکتر حمید حسینی از کتاب‌های مورد علاقۀ بنده است.
کلام آخر
انسان همواره باید در جهت رسیدن به علایق خود تلاش کند و برنامه‌ریزی منسجم و اوصولی برای رسیدن به جایگاهی که دوست دارد داشته باشد. افسوس برای نرسیدن به خواسته‌ها قطعاً خیلی رنج‌آورتر و پر هزینه‌تر از سختی‌هایی خواهد بود که در مسیر رسیدن به علایق و اهداف‌مان متحمل می‌شویم. تلاش یک دانشجو برای یادگیری مفاهیم اولیه و اساسی به‌عنوان آنچه که در دانشگاه و مراکز آموزش عالی آموزش داده می‌شود، مثل آشنایی با مصالح و تکنولوژی‌های به روز، ضوابط موجود نظام مهندسی و شهرداری، نرم‌افزار‌های لازم برای ارائه طرح‌ها و غیره قطعاً می‌تواند باعث موفقیت هرچه بیشتر در این رشته شود. از طرفی ظهور معماری نوین و داشتن علم به روز معماری و موارد مورد نیاز پروژه‌های عملی، نباید منجر به این موضوع شود که بخش تئوری در معماری نادیده گرفته شده و مطالعه و بررسی معماری سنتی و هویت گذشته به دست فراموشی سپرده شود.
تشکر مجدد از شما برای حضور در این گفتگوی دوستانه
با آرزوی سربلندی و اعتلای تمامی بانوان سرزمینم ایران
نظرات کاربران