اگر در طول روز بارها خمیازه می‌کشید و برای ادامه کارتان به سومین یا حتی چهارمین فنجان قهوه پناه می‌برید، ممکن است بدن شما در حال ارسال یک پیام جدی باشد: کمبود خواب.
این نشانه‌های به ظاهر ساده، می‌توانند هشداری درباره وضعیت نگران‌کننده‌ای باشند که نه‌تنها کارایی روزانه‌تان را کاهش می‌دهد، بلکه در بلندمدت شما را در معرض بیماری‌های مزمن و آسیب‌های جدی به سلامت جسم و روان قرار می‌دهد.
بی‌خوابی مزمن یا خواب ناکافی، از جمله عواملی است که به اختلالات قلبی، چاقی، ضعف سیستم ایمنی و حتی مشکلات شناختی منجر می‌شود. پس اگر خمیازه‌های شما از شمار خارج شده، شاید وقت آن رسیده که نگاهی جدی‌تر به عادات خواب‌تان بیندازید.
شب‌های بی‌خوابی و روزهای پر از خمیازه، شاید نشانه‌ای فراتر از خستگی معمول باشند.
به گزارش شبکه سی‌ان‌ان، دکتر اریک السون، متخصص ریه و خواب از کلینیک مایو در مینه‌سوتا، تأکید دارد که خواب‌آلودگی تنها یک احساس موقتی نیست، بلکه «نگرانی جدی برای سلامت عمومی» به شمار می‌آید. این وضعیت می‌تواند از افزایش خطر تصادف‌های رانندگی و اشتباهات کاری گرفته تا پیامدهای بلندمدت همچون افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن را در پی داشته باشد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که کم‌خوابی شبانه، آن هم کمتر از ۷ تا ۸ ساعت با کیفیت مطلوب، می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی مانند دیابت، افسردگی، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، چاقی، نارسایی کلیه و حتی سکته مغزی شود.
با این حال، بسیاری از مردم نشانه‌هایی چون چرت زدن در جلسات کاری یا خواب‌آلودگی مداوم را بی‌اهمیت می‌دانند؛ در حالی که این رفتارها زنگ خطر کمبود خواب مزمن است.
دکتر کریستن ناتسون، دانشیار نورولوژی و پزشکی پیشگیرانه در دانشگاه نورث‌وسترن، در این باره می‌گوید: «اگر کسی سر جلسه‌ای چرت می‌زند، حتی اگر جلسه خسته‌کننده باشد، این نشانه‌ی کم‌خوابی است. فردی که خواب کافی داشته باشد، دچار این وضعیت نمی‌شود. خواب‌آلودگی بیش از حد روزانه، می‌تواند عملکرد مغز را مختل کند و حاکی از اختلالات خواب جدی باشد.»
متخصصان تأکید می‌کنند در صورت تداوم علائم خواب‌آلودگی، مراجعه به پزشک و بررسی علل زمینه‌ای آن ضروری است.
خطر پنهان کم‌خوابی؛ وقتی مغز بدون هشدار خاموش می‌شود
بدن انسان در برابر کمبود خواب مزمن واکنش‌هایی دارد که در ظاهر طبیعی به نظر می‌رسند، اما در واقع می‌توانند به شدت گمراه‌کننده و خطرناک باشند. دکتر ایندیرا گوروبهگاوتولا، عضو هیئت مدیره آکادمی پزشکی خواب آمریکا، هشدار می‌دهد: «بدن در شرایط کم‌خوابی ممکن است سیگنال‌هایی بفرستد که نشان می‌دهند اوضاع تحت کنترل است، در حالی که واقعیت کاملاً متفاوت است. افراد تصور می‌کنند عملکردشان طبیعی است، اما این فقط یک اعتماد به نفس کاذب است.»
به گفته او، مغز در چنین وضعیتی دچار نوعی اختلال در تشخیص توانایی‌های واقعی می‌شود و فرد دیگر نمی‌تواند به‌درستی سطح افت عملکرد خود را ارزیابی کند. نتایج آزمایش‌هایی مثل سنجش زمان واکنش، حافظه یا هماهنگی حرکتی نشان می‌دهد که این افراد مرتکب خطاهای زیادی می‌شوند، بدون آن‌که خودشان متوجه باشند.
دکتر گوروبهگاوتولا همچنین پدیده‌ای خطرناک به نام «میکرواسلیپ» یا خواب‌های کوتاه چندثانیه‌ای را مطرح می‌کند: «وقتی کم‌خوابی ادامه پیدا می‌کند، مغز ممکن است وارد فازهایی از خواب بسیار کوتاه شود، مثلا دو تا ده ثانیه. این اتفاق می‌تواند در هر لحظه، حتی حین رانندگی یا انجام کارهای حساس رخ دهد و فرد حتی نفهمد که چند ثانیه خوابیده است. این پدیده به‌ویژه برای ایمنی فرد و دیگران یک تهدید جدی است.»
او تأکید می‌کند که کم‌خوابی مزمن نه تنها بر عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند با تصمیم‌گیری‌های اشتباه، سوانح شغلی یا جاده‌ای و خطرات سلامتی جدی همراه باشد.
آیا خواب‌آلودگی شما خطرناک است؟ این آزمایش کمک می‌کند بفهمید
اگر نمی‌دانید خواب‌آلودگی روزانه‌تان طبیعی است یا زنگ خطری برای سلامتی، یک ابزار علمی ساده می‌تواند به شما کمک کند. دکتر ایندیرا گوروبهگاوتولا، متخصص خواب، می‌گوید که «مقیاس خواب‌آلودگی اپورت» (Epworth Sleepiness Scale) یکی از معتبرترین روش‌ها برای سنجش سطح خواب‌آلودگی روزانه افراد است.
در این آزمون، از شما خواسته می‌شود که میزان احتمال چرت زدن یا خوابیدن در هشت موقعیت مختلف را از صفر (هیچ‌گاه) تا سه (احتمال زیاد) امتیاز بدهید. این موقعیت‌ها شامل مواردی مثل:
- نشستن و مطالعه
- تماشای تلویزیون
- نشستن غیرفعال در مکانی عمومی (مثلاً در سینما یا جلسه)
- نشستن در حالتی آرام بعد از ناهار
- نشستن و صحبت با دیگران
- بودن به‌عنوان سرنشین در خودرو برای یک ساعت
- استراحت کردن عصر هنگام درازکش
- گیر افتادن در ترافیک به مدت چند دقیقه هنگام رانندگی
مجموع امتیاز شما می‌تواند بین ۰ تا ۲۴ باشد. امتیاز بالای ۱۰ نشان‌دهنده خواب‌آلودگی قابل‌توجهی است که از نظر پزشکی باید مورد بررسی قرار گیرد.
دکتر گوروبهگاوتولا هشدار می‌دهد: اگر در بیشتر این موقعیت‌ها چرت می‌زنید یا به سختی بیدار می‌مانید، ممکن است به یک اختلال خواب یا مشکل سلامتی دچار باشید و بهتر است با یک پزشک مشورت کنید.
این تست ساده می‌تواند اولین گام برای جلوگیری از پیامدهای خطرناک کم‌خوابی باشد، از حوادث رانندگی گرفته تا کاهش بهره‌وری و مشکلات مزمن سلامتی.
خواب‌آلودگی شدید؛ نشانه‌ها، علل پنهان و رفتارهای خطرساز
دکتر ایندیرا گوروبهگاوتولا، متخصص خواب و عضو هیئت مدیره آکادمی پزشکی خواب آمریکا، هشدار می‌دهد که با پیشرفت کم‌خوابی، نشانه‌های خواب‌آلودگی نیز شدیدتر و نگران‌کننده‌تر می‌شوند. او می‌گوید: «افراد ممکن است دچار سنگینی پلک، خم شدن بدن به سمت جلو، دشواری در راست نشستن و حتی علائمی مانند سرگیجه، تاری دید و لرزش دست شوند. در برخی موارد، فرد دچار نوعی بی‌تفاوتی یا رفتارهای تکانشی می‌شود؛ مثلاً واکنش نشان ندادن به مسائل مهم یا نادیده گرفتن خطرات.»
چه چیزهایی باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟
در کنار کم‌خوابی، اختلالات خواب نیز می‌توانند موجب خواب‌آلودگی مفرط شوند. از جمله آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب)
- بی‌خوابی مزمن
- سندرم پای بی‌قرار
- اختلال در ریتم شبانه‌روزی بدن
- دردهای مزمن
- مصرف برخی داروها
علاوه بر این، رفتارهای روزمره‌ای که شاید چندان جدی گرفته نشوند، در درازمدت می‌توانند کیفیت خواب را مختل کنند:
- مصرف بیش از حد کافئین
- نوشیدن الکل قبل از خواب
- استفاده از ماری‌جوآنا
- فعالیت بدنی سنگین در ساعات پایانی شب
- نداشتن بهداشت خواب مناسب (مثلاً خوابیدن در محیطی خیلی روشن، سرد یا پرسر‌و‌صدا)
کارشناسان تاکید می‌کنند که خواب کافی و باکیفیت برای سلامت مغز و بدن ضروری است و بی‌توجهی به نشانه‌های خواب‌آلودگی ممکن است به بروز حوادث و بیماری‌های مزمن منجر شود. پس اگر این علائم را در خودتان می‌بینید، شاید وقت آن رسیده باشد که سبک زندگی‌تان را بازنگری کنید یا با یک متخصص مشورت نمایید.
نظرات کاربران