مرمت و بازآفرینی آثار تاریخی، افزون بر حفظ هویت و اصالت فرهنگی یک شهر، به عنوان پلی میان گذشته و آینده عمل میکند؛ پلی که یادآور ارزشهای تمدنی و هنری است و نسلهای امروز را با روح زندگی مردمان گذشته پیوند میدهد. در همین راستا، یکی از پروژههای مهم شهری مراغه در سالهای اخیر، مرمت و ساماندهی حمام تاریخی «خواجه نصیر» است؛ بنایی که نه تنها بخشی از حافظه تاریخی و هنری این شهر است، بلکه با اتمام عملیات مرمت آن، ظرفیت تبدیل شدن به یکی از مقاصد مهم گردشگری فرهنگی منطقه را خواهد داشت.
حمام خواجه نصیر از بناهای شاخص و ارزشمند مراغه به شمار میرود که تاریخ آن به دوره ایلخانی نسبت داده میشود؛ دورهای که شهر مراغه به عنوان یکی از مراکز علمی، فرهنگی و حکومتی ایران، نقش برجستهای در تاریخ کشور ایفا میکرد. این حمام در طول زمان و در دورههای صفوی و قاجار نیز دستخوش تغییرات و الحاقات معماری شده و به همین دلیل، امروزه ترکیبی از سبکهای معماری متنوع را در خود جای داده است. ساختار این بنا، با طاقها، قوسها، سربینهها و گرمخانههای سنتی، بازتابی از هنر معماری ایرانی ـ اسلامی در زمینه طراحی فضاهای خدماتی و اجتماعی است.
عملیات مرمت و ساماندهی این بنا از سوی سازمان عمران و بازآفرینی فضاهای شهری شهرداری مراغه آغاز شده و به گفته فرید عبداللهی، مسئول پروژه، تاکنون حدود ۱۵ درصد از مراحل مرمت بهطور رسمی انجام شده است. این اقدامات شامل تثبیت اسکلت تجاریهای ضلع شمالی، پاکسازی، نخالهبرداری و مرمت بخشهایی از فضای داخلی بوده است. تثبیت سازهای در واقع یکی از نخستین و مهمترین گامها در مرمت بناهای تاریخی است، زیرا هرگونه اجرای ظریفکاریهای معماری و تزئینات وابسته به استحکام ساختار اصلی بناست. همچنین پاکسازی و نخالهبرداری، امکان بررسی دقیقتر آسیبها و لایههای معماری گذشته را فراهم کرده و راه را برای مرمتهای ظریف و اصولیتر در ادامه پروژه هموار میسازد.
مرمت چنین بنایی نیازمند صبر، دقت و رعایت اصول مرمت علمی است. به دلیل ارزش تاریخی حمام خواجه نصیر، تمام اقدامات مرمتی با استفاده از مصالح سنتی و روشهای سازگار با ساختار اصلی بنا انجام میشود تا از بروز آسیبهای احتمالی یا تغییرات هویتی جلوگیری شود. افزون بر این، کارشناسان مرمت مطالعات تطبیقی گستردهای روی نمونههای مشابه تاریخی انجام دادهاند تا اصالت بنا حفظ شود و پس از تکمیل پروژه، فضایی شکل گیرد که بازتابدهنده زیبایی و شکوه معماری کهن باشد.
پیشبینی شده است که پس از تکمیل مرمت، حمام خواجه نصیر به یک مجموعه فرهنگی-گردشگری چندمنظوره تبدیل شود. این مجموعه میتواند شامل فضاهای نمایشگاهی برای معرفی تاریخ و فرهنگ مراغه، چایخانه سنتی، بخشهای آموزشی و حتی محلهایی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی باشد. تبدیل چنین بناهایی به فضاهای زنده و پویا، یکی از رویکردهای موفق در زمینه بازآفرینی شهری است؛ زیرا علاوه بر حفاظت از میراث تاریخی، میتواند به رونق گردشگری، افزایش تعاملات فرهنگی، تقویت هویت شهری و ایجاد فرصتهای اقتصادی کمک کند.
مراغه به عنوان یکی از شهرهای تاریخی آذربایجان شرقی، مملو از آثار ارزشمند معماری از دورههای مختلف تاریخی است؛ از رصدخانه مراغه و گنبد سرخ تا گنبد کبود و حمامهای تاریخی. احیای حمام خواجه نصیر میتواند مکمل سایر ظرفیتهای گردشگری شهر باشد و گردشگران را به شناخت عمیقتری از زندگی اجتماعی در دورههای گذشته دعوت کند. حمامها در گذشته نه فقط محل نظافت، بلکه مکانی برای گفتوگو، تعامل اجتماعی، انتقال فرهنگ و حتی شکلگیری روابط اجتماعی و اقتصادی بودهاند. بنابراین احیای این بنا، در واقع احیای بخشی از روح زندگی اجتماعی گذشته است.
در نهایت، مرمت حمام خواجه نصیر تنها پروژهای صنعتی یا عمرانی نیست؛ بلکه حرکتی فرهنگی و هویتی است که با تکیه بر تاریخ و هنر ایرانی، به آیندهای روشنتر برای مراغه و مردم آن میاندیشد. امید است با تکمیل این پروژه ارزشمند، شهروندان و گردشگران بتوانند از نزدیک شاهد جلوهای اصیل و ماندگار از معماری و فرهنگ کهن این شهر باشند و ارزشهای نهفته در دل این بنای تاریخی، بار دیگر در زندگی امروز جاری شود.
نظرات کاربران