مراغه – ایرنا – پیش از این سه رویداد مهم مراغه شامل «روز مراغه» در ۱۶ اردیبهشت، «علم‌بندی» در سوم محرم، و «احرام‌بندی» در صبح عاشورا در تقویم رویدادهای گردشگری کشور به ثبت رسیده بود.
اخیراً نیز جشنواره سیب و غذاهای محلی این شهرستان به ثبت رسیدند، و به این ترتیب تعداد رویدادهای مراغه در تقویم گردشگری کشور به پنج رسید.
به گزارش ایرنا، جشنواره سیب هر ساله در نیمه دوم مهرماه همزمان با آغاز برداشت سیب در این شهرستان برگزار می‌شود، و جشنواره غذاهای محلی نیز در نیمه اول خردادماه با استفاده از گیاهان کوهی برگزار می‌گردد.
این پنج رویداد در طول سال‌های گذشته همواره برای مسافران مراغه جذابیت داشته‌اند و ثبت آنها در تقویم رویدادهای گردشگری کشور می‌تواند زمینه را برای افزایش جذب گردشگر به این شهر تاریخی فراهم کند.
مراغه، که گردشگری یکی از دو محور توسعه آن به شمار می‌آید، از نظر اقتصادی سهم قابل توجهی از بخش گردشگری ندارد. ثبت این رویدادها در تقویم گردشگری کشور شاید گامی برای توسعه هرچه بیشتر این بخش باشد.
جشنواره سیب مراغه، امسال با شکوه‌تر از همیشه
مدیر جهاد کشاورزی مراغه با اشاره به برگزاری جشنواره سیب امسال به صورت گسترده‌تر و در یکی از مسیرهای تولید سیب صادراتی شهرستان، اظهار داشت: مسئولیت برگزاری این جشنواره به «فرشید تاپاک» واگذار شده و از هم‌اکنون برنامه‌ریزی برای آن آغاز شده است. «هادی خرسندی» اضافه کرد: این جشنواره پس از پایان ماه صفر و در قالب جشن برداشت سیب از باغات مراغه برگزار می‌شود و نمایشگاهی از سایر محصولات و صنایع کشاورزی نیز در کنار آن دایر خواهد شد.
وی ابراز امیدواری کرد که ثبت این رویداد در تقویم گردشگری کشور، موجب رونق بیشتر گردشگری کشاورزی در این شهرستان گردد.
آیا جشنواره غذاهای محلی مراغه به اوج خود می‌رسد؟
جشنواره غذاهای محلی مراغه که در سال‌های اخیر به عنوان یکی از رویدادهای جانبی، مثلاً در قالب برنامه‌ای ویژه برای «روز مراغه»، برگزار شده است، حالا با ثبت رسمی در تقویم گردشگری کشور، انتظار می‌رود که به صورت مستقل و گسترده‌تر برگزار شود و تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
در برخی موارد، برگزاری این جشنواره بر دوش نهادهای غیرمرتبط قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که برای برگزاری مستقل و مؤثر آن، لازم است دبیرخانه‌ای دائمی زیر نظر واحد فرهنگی شهرداری تشکیل شود تا به تدریج شرایط لازم برای ارائه غذاهای محلی در رستوران‌های شهر فراهم گردد و این جشنواره تنها به مدت محدود به طبخ غذاهای محلی با گیاهان کوهی محدود نشود.
آیین احرام‌بندی صبح عاشورا
آیین احرام‌بندی عزاداری صبح عاشورا در مراغه، که به عنوان «الله‌الله حسین وینه» شناخته می‌شود، یکی از رسوم منحصر به فرد این شهر است. این مراسم که به نشانه احرام‌بندی حسین بن علی (ع) در منای عشق برگزار می‌شود، به تازگی در تقویم رویدادهای گردشگری کشور ثبت شده و پیش از این در فهرست میراث معنوی کشور قرار داشت.
در این آیین، عزاداران با پای برهنه و در حالی که حوله‌ای بر تن دارند، به‌طور شتاب‌زده به این سو و آن سو می‌دوند و با ندای «الله‌الله حسین وینه» (خدایا خدایا حسین چه شد؟) در سوگ امام خود می‌گریند. آنها به حسینیه تاریخی «حاجی غفار» در این شهر می‌روند، زیارت عاشورا را قرائت کرده و نماز صبح را به جا می‌آورند، سپس آنجا را ترک می‌کنند.
سوگواران در طول مسیر، گاه به گاه توقف کرده و فریاد «یاحسین» سر می‌دهند. همچنین در فواصل مشخص، با ندای «اللهم لبیک یا حسین» آمادگی خود را برای بیعت با امام حسین (ع) اعلام می‌کنند و با هر شعار و نوحه‌ای که می‌خوانند، دست بر سر خود می‌زنند.
این آیین ساده و بی‌آلایش با دویدن در نقاط مشخصی از جمله میدان طلوع فجر ادامه می‌یابد و در مسیر دسته‌ها، قربانی‌های زیادی ذبح شده و به اطعام عزاداران اختصاص می‌یابد.
در این مراسم، زنجیر، علم، کتل، پرچم و حتی طبل و شیپور در دسته‌های عزاداری وجود ندارد و همه‌چیز به سادگی و خلوص برگزار می‌شود. «حوله‌بندان مراغه» علاقه‌مندان خاص خود را دارد و بسیاری از افراد و شخصیت‌ها از نقاط مختلف کشور، صبح عاشورا به مراغه آمده و با پوشیدن حوله، همراه دسته حرکت می‌کنند؛ عده‌ای نیز با نذر یا زاری در اجرای این آیین مشارکت می‌کنند.
برخی از صاحب‌نظران بر این باورند که فلسفه این آیین از مراسم حج تمتع و احرام ناتمام حسین بن علی (ع) گرفته شده است. طبق روایت، امام حسین (ع) در روز سوم یا هشتم مراسم حج را ناتمام گذاشت و به سوی کوفه حرکت کرد و در دشت نینوا توسط سپاه یزید بن معاویه محاصره شد.
در واقع، این آیین به نشانه اتمام احرام امام حسین (ع) در دشت کربلا برگزار می‌شود و یادآور حضور اختیاری امام و انتخاب یاران خاص برای قربانی شدن در راه دین خدا و احرام‌بندی برای شرکت در منای عشق است.
آیین «علم‌بندی» و رویداد ثبت شده ملی مراغه در سوم محرم
هر سال در سومین روز از ماه محرم، مراغه شاهد برگزاری آیینی خاص و منحصربه‌فرد به نام «علم‌بندی» است. این آیین با هدف گرامیداشت خیمه‌بندی امام حسین (ع) و یارانش در کربلا و همچنین به یاد برافراشته شدن عَلَم حضرت ابوالفضل (ع)، در فهرست میراث فرهنگی کشور به ثبت رسید. علم‌های بزرگ که نماد این واقعه هستند، در وسط برخی از محله‌های قدیمی همچون «دروازه» و «چهل پا» به اهتزاز درمی‌آید.
علم‌های مزبور که با پارچه‌های رنگی حاجت‌مندان آراسته شده‌اند، با استفاده از جرثقیل‌های بزرگ به ارتفاع در می‌آیند. در این آیین، علاوه بر برافراشتن علم‌ها و بستن پارچه‌های نذری به بدنه عَلَم، نوحه‌سرایی با محتوای خاص و قربانی کردن گوسفند نیز برگزار می‌شود.
پس از برپایی علم حضرت ابوالفضل (ع) در محله‌های مختلف این شهر کهن، دیگر آیین‌های عزاداری مراغه به تدریج تا عاشورای حسینی آغاز می‌شود.
محقق و نویسنده مراغه‌ای در این‌باره می‌گوید: این آیین عزاداری با وِرد «لمّا نزلنا کربلا فی کربلا حلّ‌البلا / نازل شدند حضرت امام حسین(ع) با اهل بیت‌اش به زمین پربلا» از دیرباز در مراغه برگزار می‌شود و برخی دیگر از شهرها نیز از آن الهام گرفته‌اند.
علی فرجام به استقبال گرم مردم از این آیین عزاداری اشاره کرده و توضیح می‌دهد: آیین علم‌بندی در محله دروازه تا حوالی ظهر روز سوم محرم به پایان می‌رسد و پس از آن، سایر آیین‌های عزاداری سنتی مراغه آغاز می‌شود.
مولف کتاب «عزاداری و مراغه» نیز بیان می‌کند: در این آیین، مردم با توزیع نذورات شامل آش، شله‌زرد، شیر و شربت از عزاداران پذیرایی کرده و گوشت گوسفندان ذبح‌شده نیز بین مردم توزیع می‌شود.
مهدی پولادی اضافه می‌کند: پارچه‌های بسته‌شده به دور علم پس از مدتی باز می‌شود و به نیازمندان اهدا می‌گردد؛ مقداری از آنها نیز به فروش می‌رسد و عواید حاصل از آن صرف درمان بیماران در درمانگاه حضرت قمر بنی هاشم (ع) می‌شود.
او همچنین خاطرنشان می‌کند: با استفاده از نذورات و درآمد حاصل از این آیین، درمانگاهی در میدان دروازه به نام «درمانگاه حضرت قمر منیر بنی‌هاشم (ع)» تاسیس شده که پزشکان آن در دهه محرم به صورت رایگان به معاینه مردم می‌پردازند.
پولادی در پایان می‌افزاید: در گذشته، برخی بزرگان برافراشته شدن علم سیاه را به‌عنوان نشانه‌ای از عزاداری قلمداد کرده و به همین دلیل برای علم‌بندی از میله‌های بزرگ استفاده می‌شود تا از تمام نقاط شهر قابل رؤیت باشد.
گفتنی است در آیین علم‌بندی، عزاداران به حضرت قمر منیر بنی‌هاشم (ع) متوسل می‌شوند چراکه حضرت سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا پرچم جنگ را به برادرش حضرت ابوالفضل (ع) سپرد.
روز مراغه: پاسداشت میراث علمی رصدخانه خواجه‌نصیر
شهر تاریخی مراغه، مهد علم و دانش در دوران طلایی ایران، صاحب رویدادی جدید به نام “روز مراغه” شده است. این ابتکار، که در سال ۱۳۹۵ توسط تاریخ‌پژوهان و پژوهشگران این شهرستان مطرح شد، بر آن است تا با انتخاب یکی از رویدادهای مهم تاریخی این سرزمین، هویت و غنای فرهنگی مراغه را بیش از پیش به نمایش بگذارد.
پس از بررسی‌های متعدد، “بسته شدن زیج ایلخانی” به عنوان مناسب‌ترین گزینه برای این نام‌گذاری برگزیده شد. زیج ایلخانی، که حاصل تلاش دانشمندان برجسته در رصدخانه مراغه بود، نقطه عطفی در علم نجوم به شمار می‌رود و به عنوان دقیق‌ترین تقویم زمان خود شناخته می‌شد.
۱۶ اردیبهشت، روزی که با تلاش و پشتکار منجمان ایرانی در رصدخانه مراغه، زیج ایلخانی به پایان رسید، به عنوان “روز مراغه” انتخاب شده است. این روز فرصتی ارزشمند برای گرامیداشت میراث علمی این مرز و بوم و یادآوری سهم بی‌بدیل دانشمندان ایرانی در پیشرفت علم نجوم در جهان است.
رویداد “روز مراغه” می‌تواند شامل برنامه‌های متنوع فرهنگی، علمی و آموزشی باشد. برگزاری سمینارها و کارگاه‌های تخصصی در زمینه نجوم، بازدید رایگان از رصدخانه مراغه، اجرای نمایشگاه‌های عکس و اسناد تاریخی، و ارائه برنامه‌های ویژه برای کودکان و نوجوانان، از جمله این برنامه‌ها هستند.
انتخاب “روز مراغه” به عنوان نمادی از هویت تاریخی و علمی این شهر، می‌تواند گامی موثر در جهت رونق گردشگری علمی و فرهنگی در این منطقه باشد. این رویداد همچنین فرصتی برای نسل جوان فراهم می‌کند تا با دستاوردهای علمی نیاکان خود آشنا شده و برای شکوفایی هرچه بیشتر علم و دانش در ایران تلاش کنند.
امید است که “روز مراغه” به عنوان یادبودی ماندگار از شکوه علم و دانش در این خاک، در تقویم ملی کشور ثبت شود و هرسال با شکوه و عظمت هرچه بیشتر برگزار گردد.
نویسنده کتاب “تاریخ دارالملک مراغه” با اشاره به تعطیلی رصدخانه مراغه در دوره ایلخانیان، از رونق یافتن فعالیت‌های علمی در این شهر سخن می‌گوید. به گفته ایشان، در کنار رصدخانه، مدارس علمی متعددی نیز تاسیس شده بود که از جمله آنها می‌توان به مدرسه ریاضی “ابن مغربی” اشاره کرد. این مدرسه نقشی کلیدی در محاسبه ارقام اعشاری عدد پی (π) ایفا کرد.
علاوه بر مدرسه ابن مغربی، مدارس دیگری نیز در این دوره در مراغه فعال بودند که از جمله آنها می‌توان به مدرسه رومی، مدرسه ایجی، مدرسه خلیفه و مدرسه سیّاره اشاره کرد.
اما برجسته‌ترین این مدارس، “مدرسه دخترانه سرقویتی بیگی” بود. استاد محمدزاده، دکترای تاریخ شرق، با استناد به منابع متعدد، از قول “پروفسور فرنس بروین” لبنانی نقل می‌کند که این مدرسه، اولین مدرسه دخترانه جهان بوده است.
“سرقویتی” که مسیحی و مادر هولاکوخان بود، پیش از این در تاسیس مدرسه دخترانه در بخارا ناموفق بود، اما در نهایت در جامعه آزادتر مراغه به این هدف خود نائل آمد.
به گفته نویسنده، بسیاری از رویدادهای مهم علمی و فرهنگی تاریخ مراغه، پس از تعطیلی رصدخانه ایلخانی به وقوع پیوست. برجسته کردن این رویدادها می‌تواند جایگاه مراغه به عنوان مرکز فرهنگی ایران در طول چندین قرن را تثبیت کند.
در راستای معرفی این رویدادها، در سال 1401، پنج رویداد منحصر به فرد مراغه با دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به تقویم گردشگری کشور اضافه شد.
نظرات کاربران