کوهستان سهند، یکی از برجستهترین رشتهکوههای شمالغرب ایران و مشهور به «عروس کوههای آذربایجان»، از نظر طبیعی، اقلیمی و ورزشی جایگاهی بیهمتا دارد. این کوهستان که در جنوب تبریز و پیرامون شهرهای اسکو، بستانآباد، مراغه و هشترود گسترده شده، نهتنها یک اکوسیستم ارزشمند طبیعی است بلکه ظرفیت عظیمی برای تبدیلشدن به قطب ورزشهای کوهستانی، بهویژه کوهنوردی، اسکی کوهستان، دوچرخهسواری کوهستان و طبیعتگردی دارد. اگرچه در سالهای اخیر توجه بیشتری به این حوزه شده، اما سهند هنوز فاصله زیادی با جایگاه شایسته خود بهعنوان محور توسعه ورزشهای کوهستانی دارد؛ جایگاهی که میتواند تحولی اساسی در گردشگری ورزشی آذربایجان شرقی بهوجود آورد.
کوهستان سهند با داشتن حدود ۱۷ قله اصلی، از جمله جام، قلقل، سلطانمحمود، کسری و چهلچشمه، مجموعهای کمنظیر برای کوهنوردی در تمام فصول سال ارائه میدهد. ویژگی منحصربهفرد سهند، تنوع ارتفاعات و شیبهایی است که از مسیرهای آسان برای مبتدیان گرفته تا مسیرهای چالشبرانگیز برای کوهنوردان حرفهای را شامل میشود. آبوهوا و اقلیم خاص منطقه نیز به جذابیت کوهنوردی در این کوهستان افزوده است. زمستانهای پربرف و سرد سهند، این کوه را به مکانی مناسب برای اسکی و کوهنوردی زمستانی تبدیل کرده و تابستانهای معتدل آن نیز فرصت کمنظیری برای صعودهای ایمن ایجاد میکند.
سهند نهتنها یک مقصد ورزشی، بلکه یک آزمایشگاه طبیعی است. پوشش گیاهی متنوع، وجود صدها گونه گیاهی و جانوری، و چشمههای فراوان، کوهنوردی در این کوهستان را به تجربهای چندلایه تبدیل کرده است. مسیرهای صعود در بهار با فرش گلهای وحشی، عطر خاک مرطوب و چشماندازهای سرسبز همراه میشود و در تابستان با دشتهایی گسترده از علفزارهای کوهستانی. همین تنوع باعث شده که سهند هر ساله میزبان صدها گروه کوهنوردی از سراسر ایران باشد. اما این ظرفیت هنوز به اندازه کافی معرفی نشده و نیازمند برنامهریزی است تا بتواند سهند را در لیست مقاصد اصلی ورزشهای کوهستانی قرار دهد.
یکی از نقشهای مهم سهند در توسعه ورزشهای کوهنوردی، فراهم آوردن بستری مناسب برای تمرینهای اصولی و آمادگی جسمانی است. کوهنوردی حرفهای نیازمند تقویت سیستم قلبی–عروقی، افزایش استقامت عضلانی و آشنایی با شرایط سخت جوی است. سهند با اقلیم متغیر خود، از بادهای شدید گرفته تا برفهای ناگهانی و مه غلیظ، شرایطی واقعی و نزدیک به کوهنوردی بلند را به ورزشکاران ارائه میدهد. بسیاری از کوهنوردان حرفهای آذربایجان، تمرینات آمادگی برای صعودهای خارج از کشور، از جمله آلپ و هیمالیا، را در مسیرهای سخت سهند انجام میدهند. وجود شیبهای تند، برفچالهای دائمی و مسیرهای سنگلاخی، این کوهستان را به یک کلاس طبیعی کوهنوردی تبدیل کرده است.
علاوه بر کوهنوردی، سهند ظرفیت چشمگیری برای ورزشهای مکمل دارد. اسکی کوهستان برای سالها یکی از جذابترین فعالیتها در سهند بوده، بهویژه در دامنههای شمالی و شمالغربی که پوشش برف در آنها پایدارتر است. امروزه بسیاری از علاقمندان اسکی، بهجای پیستهای شلوغ، ترجیح میدهند تجربه بکر اسکی کوهستان را در دامنههای سهند تجربه کنند. این موضوع نهتنها تنوع ورزشی را افزایش میدهد بلکه زمینه را برای ایجاد پیستهای جدید، باشگاههای آموزشی و تورهای زمستانی فراهم میسازد.
دوچرخهسواری کوهستان نیز یکی دیگر از ورزشهایی است که در سالهای اخیر طرفداران فراوانی در سهند پیدا کرده است. مسیرهای طولانی و پرپیچوخم دامنههای سهند، با فراز و نشیبهای متعدد، مکانی ایدهآل برای ماجراجویان و ورزشکاران دوچرخهسوار است. برگزاری مسابقات استانی و حتی ملی در این مسیرها میتواند هم ورزش حرفهای را رونق دهد و هم گردشگری ورزشی را تقویت کند. در جهان امروز، شهرهایی که از مناظر طبیعی مناسب برخوردارند، با طراحی مسیرهای استاندارد دوچرخهسواری کوهستان، توانستهاند هزاران گردشگر ورزشی جذب کنند؛ فرصتی که برای سهند کاملاً قابل تحقق است.
نقش سهند در توسعه اقتصاد ورزشی نیز قابل توجه است. گردشگری ورزشی یکی از پررونقترین شاخههای گردشگری در جهان است و کوهستانها در این میان همیشه نقشی کلیدی داشتهاند. سهند با داشتن موقعیت جغرافیایی نزدیک به تبریز، شهری با زیرساختهای اقامتی مناسب و دسترسی عالی، میتواند مسیرهای گردشگری ورزشی را فعال کند. تصور کنید تورهای کوهنوردی یکروزه و چندروزه، کمپهای آموزشی، مسابقات بینالمللی کوهنوردی و اسکی، و جشنوارههای ورزشی، چقدر میتوانند به اقتصاد منطقه کمک کنند. دهها اقامتگاه بومگردی در روستاهای اطراف سهند میتوانند از این فرصت بهرهمند شوند و اشتغال پایدار ایجاد کنند.
از منظر محیطزیست، سهند یک اکوسیستم حساس و ارزشمند است و توسعه ورزشهای کوهستانی باید با رویکردی مسئولانه انجام شود. حفاظت از مراتع، جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و مدیریت ورود و خروج گردشگران از جمله نکاتی است که باید در برنامه توسعه ورزشی سهند لحاظ شود. تجربه کوههای محبوب جهان مانند آلپ یا آتاکاما نشان میدهد که توسعه ورزشی بدون حفاظت محیطی، نهتنها طبیعت بلکه خود گردشگری ورزشی را نیز نابود میکند. بنابراین، لازم است مسیرهای مشخص کوهنوردی تعیین شوند، تابلوهای راهنما نصب شود و دورههای آموزشی «کوهنوردی سبز» برای ورزشکاران برگزار شود. سهند میتواند نمونهای موفق از همزیستی ورزش و محیطزیست باشد.
از نظر فرهنگی نیز کوهستان سهند جایگاه ویژهای دارد. این کوه در فرهنگ مردم آذربایجان نماد پایداری، زیبایی و زندگی بوده و در بسیاری از ترانهها و اشعار محلی نام آن آمده است. حضور عشایر در دامنههای سهند، فرهنگ کوچنشینی، غذاهای سنتی و صنایعدستی منطقه، همه تجربه کوهنوردی را غنیتر میکنند. ورزشکارانی که به سهند میروند، تنها صعود نمیکنند؛ بلکه بخشی از فرهنگ آذربایجان را لمس میکنند. ایجاد اقامتگاههای عشایری استاندارد، جشنوارههای فرهنگی–ورزشی و رویدادهای محلی میتواند پیوند میان فرهنگ و ورزش را تقویت کند.
برای شکوفایی نقش سهند در توسعه ورزشهای کوهستانی، لازم است برنامهریزی جامعی انجام شود. نخستین گام، تقویت زیرساختهای دسترسی است. بسیاری از مسیرهای منتهی به پای سهند در فصلهای سرد سال دشوار یا غیرقابل عبور میشوند. بهبود این مسیرها، ایجاد پارکینگهای استاندارد، ساخت پناهگاههای کوهستانی و ساماندهی کمپها، ضروری است. همچنین ایجاد مراکز آموزش کوهنوردی، برنامههای امداد و نجات کوهستان، و نصب تابلوهای هشدار در مسیرهای خطرناک، نقش مهمی در افزایش ایمنی کوهنوردان دارد. ایمنی، یکی از عوامل مهم توسعه پایدار ورزشهای کوهستانی است.
گام مهم دیگر، برندسازی سهند است. بسیاری از کوهستانهای جهان تنها از طریق برندینگ توانستهاند به مقصد محبوب گردشگری ورزشی تبدیل شوند. سهند با داشتن ویژگیهایی مانند پاکبودن هوای کوهستان، طبیعت بکر، زمستانهای مناسب برف و نزدیکی به شهرهای بزرگ، میتواند با یک برنامهریزی حرفهای به برندی ملی و حتی بینالمللی تبدیل شود. تولید مستندهای حرفهای، حضور سهند در رویدادهای گردشگری، معرفی در شبکههای اجتماعی، همکاری با اینفلوئنسرهای ورزشی و طراحی وبسایتهای اطلاعاتی جامع، میتواند در این مسیر مؤثر باشد.
توسعه ورزشهای کوهستانی در سهند تنها به نفع ورزشکاران نیست، بلکه جامعه محلی نیز از آن سود میبرد. افزایش تعداد گردشگران ورزشی به معنای رونق مهمانپذیریها، فروش محصولات محلی، ایجاد مراکز خدماتی و تقویت اقتصاد روستاهاست. جوانان منطقه نیز میتوانند با آموزشهای مرتبط، بهعنوان راهنمای کوهنوردی یا دوچرخهسواری کوهستان فعالیت کرده و درآمد کسب کنند. توسعه پایدار تنها زمانی ممکن است که مردم محلی در آن سهیم باشند و سهند پتانسیل چنین مشارکتی را دارد.
در نهایت، سهند تنها یک کوه نیست؛ سرمایهای طبیعی، ورزشی و فرهنگی است که میتواند آینده گردشگری ورزشی شمالغرب ایران را متحول کند. با برنامهریزی درست، زیرساختهای استاندارد، حفاظت از محیطزیست و مشارکت فعال جامعه محلی، سهند قادر است به یکی از مهمترین مقاصد کوهنوردی کشور تبدیل شود. امروز زمان آن رسیده که این کوهستان ارزشمند از حاشیه به مرکز توجه بازگردد و نقش خود را بهعنوان قلب تپنده ورزشهای کوهستانی ایفا کند. سهند، با قلههای همیشهسفید و دامنههای سرسبزش، آماده است تا به عنوان نماد جدید گردشگری ورزشی آذربایجان و ایران بدرخشد.
نظرات کاربران