زنگ خطر برای مادران باردار: دیابت می‌تواند با اوتیسم کودک مرتبط باشد

مطالعه‌ای جامع نشان می‌دهد که کودکانی که از مادران مبتلا به دیابت متولد می‌شوند، با خطر به‌مراتب بیشتری برای ابتلا به اختلالات عصبی-رشد مواجه هستند. این فراتحلیل گسترده، که بیش از ۵۶ میلیون زوج مادر-فرزند را در بر می‌گیرد، از بررسی ۲۰۲ مقاله پژوهشی به دست آمده است.

نتایج نشان داد که دیابت مادر، به‌ویژه دیابت پیش از بارداری، با افزایش احتمال ابتلا به اوتیسم، بیش‌فعالی/نقص توجه (ADHD)، ناتوانی ذهنی و اختلالات یادگیری در فرزندان مرتبط است.

حتی پس از کنترل عوامل مخدوش‌کننده مختلف، این افزایش خطر همچنان پابرجا بود؛ موضوعی که نشان می‌دهد دیابت مادر ممکن است نقش مستقیم‌تری در رشد مغز جنین ایفا کند—نقشی فراتر از آنچه تاکنون تصور می‌شد.

نکات کلیدی:

• تحلیل وسیع: این مرور سیستماتیک شامل ۲۰۲ مطالعه با داده‌هایی از ۵۶,۰۸۲,۴۶۲ زوج مادر–فرزند بود.

• تأثیر گسترده: دیابت مادر با افزایش خطر ابتلا به تمام دسته‌های اصلی اختلالات عصبی-رشد در کودکان مرتبط است.

• اختلالات خاص:

  • اوتیسم: افزایش خطر تا ۲۵٪

  • بیش‌فعالی/نقص توجه (ADHD): افزایش خطر تا ۳۰٪

  • ناتوانی ذهنی: افزایش خطر تا ۳۲٪

  • اختلالات یادگیری، ارتباطی و حرکتی: افزایش خطر بین ۱۶ تا ۲۰٪

منبع: Neuroscience News

یک فراتحلیل عظیم شواهدی قوی‌تر از همیشه ارائه می‌دهد مبنی بر اینکه کودکانی که از مادران مبتلا به دیابت متولد می‌شوند، به‌طور قابل توجهی بیشتر در معرض اختلالات رشد عصبی مانند اوتیسم، ADHD و ناتوانی‌های ذهنی قرار دارند.

یافته‌های این پژوهش، که از بررسی بیش از ۵۶ میلیون زوج مادر–فرزند در قالب ۲۰۲ مطالعه به دست آمده‌اند، نشان می‌دهند که هم دیابت بارداری و هم دیابت پیش از بارداری می‌توانند تأثیرات پایدار و بلندمدتی بر رشد شناختی و رفتاری کودک داشته باشند.

پژوهشگران با تحلیل داده‌هایی از چندین دهه تحقیق در سراسر جهان، تلاش کردند تا درک دقیق‌تری از تأثیر دیابت مادر بر رشد مغز جنین به دست آورند.

نتایج این بررسی، تصویری منسجم و نگران‌کننده ارائه می‌دهد: حتی پس از کنترل متغیرهای مهمی مانند وضعیت اقتصادی-اجتماعی، سن مادر و عوارض هنگام تولد، دیابت مادر همچنان به‌طور قابل توجهی با طیف گسترده‌ای از اختلالات عصبی-رشد در کودکان مرتبط بود.

مروری گسترده، یافته‌هایی منسجم و قابل توجه

این مرور سیستماتیک و فراتحلیل بزرگ‌مقیاس که در پایگاه PROSPERO ثبت شده و چهار پایگاه داده‌ پژوهشی اصلی را پوشش می‌دهد، شامل مطالعاتی است که تا دسامبر ۲۰۲۴ منتشر شده‌اند. این بررسی، با در بر گرفتن داده‌های بیش از ۵۶ میلیون زوج مادر–فرزند، بزرگ‌ترین و جامع‌ترین پژوهش از نوع خود تا به امروز محسوب می‌شود.

در مطالعاتی که عوامل مخدوش‌کننده متعددی را در نظر گرفته‌اند، مشخص شد کودکانی که در دوران جنینی در معرض دیابت مادرانه بوده‌اند:

• ۲۸٪ بیشتر احتمال دارد به نوعی از اختلالات عصبی-رشد مبتلا شوند.

• ۲۵٪ بیشتر احتمال دارد که به اوتیسم تشخیص داده شوند.

• ۳۰٪ بیشتر در معرض ابتلا به ADHD (اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی) قرار دارند.

• ۳۲٪ بیشتر احتمال دارد به ناتوانی‌های ذهنی دچار شوند.

• ۱۶ تا ۲۰٪ بیشتر احتمال دارد به اختلالات یادگیری، ارتباطی یا حرکتی مبتلا شوند.

این الگو در هر دو نوع دیابت مشاهده شد — چه دیابت بارداری (که در دوران بارداری ایجاد می‌شود) و چه دیابت پیش از بارداری (که پیش از بارداری وجود داشته است).
با این حال، خطر ابتلا در مورد دیابت پیش از بارداری به‌طور قابل توجهی بالاتر بود.

کودکانی که در دوران جنینی در معرض دیابت پیش از بارداری قرار داشتند، با ۳۹٪ افزایش خطر ابتلا به اختلالات عصبی-رشد روبه‌رو بودند، در حالی که این خطر در مورد دیابت بارداری تنها ۱۸٪ بود.

تأثیرات عصبی-رشدی فراتر از تشخیص‌های بالینی

علاوه بر تشخیص‌های رسمی پزشکی، کودکانی که از مادران مبتلا به دیابت متولد شده‌اند، در آزمون‌های سنجش هوش و رشد روان‌حرکتی نیز به‌طور میانگین نمرات پایین‌تری کسب کردند.

این کاهش عملکرد، هرچند در میان افراد مختلف متغیر است، اما نشان می‌دهد که تأثیر دیابت مادرانه ممکن است بسیار فراتر از مرزهای تشخیصی رسمی باشد و طیف گسترده‌ای از توانایی‌های شناختی و حرکتی کودک را تحت تأثیر قرار دهد.

اکثریت مطالعاتی که در این تحلیل گنجانده شده‌اند—۸۴٪—بر پیامدهای مربوط به کودکان و نوجوانان تا سن ۱۸ سالگی تمرکز داشتند. این موضوع یک نگاه بلندمدت به ما می‌دهد درباره اینکه چگونه قرار گرفتن در معرض دیابت مادر در دوران جنینی می‌تواند عملکرد مغز را در طول دوران کودکی و نوجوانی شکل دهد.

مکانیسم‌ها و محدودیت‌ها

اگرچه این مرور سیستماتیک مستقیماً به بررسی مکانیسم‌های زیربنایی نپرداخته، اما پژوهش‌های پیشین به چندین توضیح زیست‌شناختی محتمل اشاره کرده‌اند. این عوامل شامل:

• سطوح غیرطبیعی گلوکز و انسولین در رحم

• افزایش استرس اکسیداتیو

• التهاب مزمن با شدت پایین

• و تغییرات اپی‌ژنتیکی

هستند که همگی می‌توانند در دوره‌های حساس رشد مغز جنین اختلال ایجاد کنند.

نکته مهم: ارتباط قوی، نه علت قطعی

درست است که این فراتحلیل یک ارتباط قوی بین دیابت مادر و اختلالات عصبی-رشد نشان می‌دهد، اما نمی‌توان از آن نتیجه‌گیری قطعی درباره رابطه علّی کرد. نویسندگان مطالعه تأکید می‌کنند که برای روشن‌تر شدن مکانیسم‌های زیستی دخیل و تفکیک نقش‌های ژنتیک، محیط و عوامل متابولیکی دوران بارداری، نیاز به مطالعات آینده‌نگر و باکیفیت بیشتری وجود دارد.

با این حال، ثبات یافته‌ها در ده‌ها مطالعه، جمعیت و روش پژوهشی مختلف باعث شده که این نتایج اعتبار و وزن علمی قابل‌توجهی داشته باشند.

پیامدهای بهداشت عمومی

با توجه به افزایش جهانی نرخ دیابت و دیابت بارداری—که بخشی از آن ناشی از افزایش سن مادران و شیوع چاقی است—یافته‌های این مطالعه دارای پیامدهای مهمی برای سلامت عمومی هستند.

شناسایی زودهنگام و پایش مداوم کودکانی که از مادران مبتلا به دیابت متولد می‌شوند می‌تواند امکان مداخله‌های به‌موقع را فراهم کند و در نتیجه بهبود در نتایج شناختی و رشدی این کودکان را به همراه داشته باشد.

علاوه بر این، این نتایج می‌توانند بر راهنماهای بالینی مراقبت از مادران تأثیرگذار باشند؛ به‌ویژه با تأکید بر کنترل دقیق‌تر قند خون پیش و حین بارداری و همچنین ارائه مشاوره کامل‌تر به مادران باردار در خصوص خطرات احتمالی عصبی–رشدی برای نوزاد.

درخواست برای ادامه تحقیقات

با وجود قدرت بالای شواهد، سؤالات زیادی همچنان بی‌پاسخ باقی مانده‌اند:
آیا برخی از اختلالات عصبی–رشدی نسبت به اختلالات متابولیک حساس‌تر از بقیه هستند؟
آیا زمان شروع دیابت در دوران بارداری در میزان خطر تأثیر دارد؟
آیا می‌توان با مداخلاتی در دوران بارداری، این خطرات را کاهش داد؟

نویسندگان این مطالعه تأکید می‌کنند که تحقیقات آینده باید نه‌تنها به این پرسش‌ها پاسخ دهد، بلکه همچنین به بررسی عوامل محافظت‌کننده و مداخلات مؤثری بپردازد که ممکن است بتوانند مغز در حال رشد جنین را در برابر اثرات مخرب دیابت مادرانه محافظت کنند.

در این میان، زنگ هشداری برای سلامت دوران بارداری

در حال حاضر، این پژوهش احساس فوریت بیشتری به ادبیات علمی در حال گسترشی می‌بخشد که بر پیامدهای مادام‌العمر سلامت مادر در دوران بارداری تأکید دارد—نه‌فقط برای خود مادر، بلکه برای مغز در حال رشد فرزندانشان.

چکیده

ارتباط بین دیابت مادر و پیامدهای عصبی–رشدی در کودکان: یک مرور سیستماتیک و فراتحلیل از ۲۰۲ مطالعه مشاهده‌ای شامل ۵۶٫۱ میلیون بارداری

زمینه

دیابت مادرانه ممکن است بر رشد مغز جنین تأثیر بگذارد. با این حال، برای ارزیابی جامع و دقیق این ارتباط، به تحلیل‌های سیستماتیک با طراحی مناسب نیاز است.

هدف

ما در این مطالعه با هدف ترکیب و ارزیابی شواهد موجود درباره اثرات دیابت مادرانه بر پیامدهای عصبی–رشدی در کودکان، به مرور سیستماتیک و فراتحلیل داده‌های گسترده از مطالعات بین‌المللی پرداختیم.

روش‌ها

در این مرور سیستماتیک و فراتحلیل، ما پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed، Web of Science، Embase، و EBSCO را از ابتدای تأسیس تا اول دسامبر ۲۰۲۴ جست‌وجو کردیم تا مطالعاتی را بیابیم که به بررسی پیامدهای عصبی–رشدی در کودکان متولدشده از مادران مبتلا به دیابت پرداخته‌اند.

پیامد اصلی مورد بررسی، اختلالات عصبی–رشدی بود که بر اساس تعاریف راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی نسخه پنجم (DSM-5) و ویرایش یازدهم طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها (ICD-11) مشخص شده است.

داده‌ها از گزارش‌های منتشرشده استخراج شدند و با استفاده از مدل‌های اثرات تصادفی (random-effects models) تجمیع شدند. نتایج به‌صورت نسبت خطر (Risk Ratio) یا تفاوت میانگین استانداردشده (Standard Mean Differences) با فاصله اطمینان ۹۵٪ (95% CI) ارائه شده‌اند.

این مطالعه به‌صورت پیش‌ثبت‌شده در سامانه PROSPERO با شماره ثبت CRD42023395464 انجام شده است.

یافته‌ها

در این فراتحلیل، ۲۰۲ مطالعه شامل ۵۶٬۰۸۲٬۴۶۲ جفت مادر–فرزند وارد شدند. از این میان:

• ۱۱۰ مطالعه (۵۴٪) بر دیابت بارداری تمرکز داشتند

• و ۸۰ مطالعه (۴۰٪) به بررسی دیابت پیش‌ازبارداری پرداختند.

در مجموع، ۱۶۹ مطالعه (۸۴٪) منحصراً پیامدهای مربوط به کودکان و نوجوانان تا سن ۱۸ سال را بررسی کرده بودند.

در مطالعاتی که حداقل برای یک متغیر مخدوش‌کننده اصلی (confounder) تعدیل انجام داده بودند، دیابت مادرانه با افزایش خطر تمامی انواع اختلالات عصبی–رشدی و همچنین کاهش نمرات هوش و عملکرد روان‌حرکتی در کودکان مرتبط بود.

در ۹۸ مطالعه (۴۹٪) که برای چندین عامل مخدوش‌کننده تعدیل صورت گرفته بود، مشخص شد که کودکان در معرض دیابت مادرانه در مقایسه با کودکان غیرمواجهه یافته، با افزایش معنادار خطر ابتلا به اختلالات عصبی–رشدی مواجه بودند. نسبت خطر (Risk Ratio) و فاصله اطمینان ۹۵٪ برای هر اختلال به شرح زیر است:

• هرگونه اختلال عصبی–رشدی: ۱٫۲۸ (CI: 1.24–1.31)

• اختلال طیف اوتیسم: ۱٫۲۵ (CI: 1.20–1.31)

• اختلال کم‌توجهی–بیش‌فعالی (ADHD): ۱٫۳۰ (CI: 1.24–1.37)

• ناتوانی ذهنی (Intellectual Disability): ۱٫۳۲ (CI: 1.18–1.47)

• اختلالات رشدی خاص: ۱٫۲۷ (CI: 1.17–1.37)

• اختلالات ارتباطی: ۱٫۲۰ (CI: 1.11–1.28)

• اختلالات حرکتی: ۱٫۱۷ (CI: 1.10–1.26)

• اختلالات یادگیری: ۱٫۱۶ (CI: 1.06–1.26)

دیابت پیش‌ازبارداری، خطر بالاتری دارد

دیابت پیش‌ازبارداری مادران در مقایسه با دیابت بارداری، ارتباط قوی‌تری با خطر بیشتر ابتلا به بیشتر اختلالات عصبی–رشدی در کودکان داشت:

• نسبت خطر برای دیابت پیش‌ازبارداری: ۱٫۳۹ (فاصله اطمینان ۹۵٪: 1.34–1.44)

• نسبت خطر برای دیابت بارداری: ۱٫۱۸ (فاصله اطمینان ۹۵٪: 1.14–1.23)

• تفاوت معنادار بین زیرگروه‌ها: p < 0.0001

تفسیر

دیابت مادرانه با افزایش خطر ابتلا به اختلالات عصبی–رشدی و کاهش عملکردهای رشدی–عصبی در کودکان مرتبط است.
با این حال، برای اثبات رابطه علّی و روشن شدن دقیق‌تر ارتباط بین انواع مختلف دیابت مادرانه و طیف کامل اختلالات عصبی–رشدی، به پژوهش‌های باکیفیت‌تر و آینده‌نگر نیاز است.

لینک منبع خبر : neurosciencenews