استاد حیدر عباسی، که با تخلص «باریشماز» به معنای «آشتی‌ناپذیر» یا «بیزار از پلیدی و ناپاکی» شناخته می‌شود، بیش از چهار دهه از عمر خود را وقف خلق آثاری کرده است که در آن‌ها خِرَد معرفت‌محور را با ادبیات ترکی آذربایجانی و اندیشه‌های جهانی درهم‌آمیخته است.
استاد عباسی به پاس تلاش‌های ارزشمند خود در عرصه فرهنگ و ادب، گواهینامه درجه یک هنری را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرده است. وی شاعری جامع‌الاطراف و معرفت‌پیشه‌ای پیشرو به شمار می‌رود که با خلاقیت بی‌نظیرش، نه‌تنها ادبیات کهن آذربایجان را حفظ و احیا کرده، بلکه آن را به مراتب بالاتری ارتقا داده است.
«شرح انور»؛ شاهکار معرفت‌محور باریشماز
در نگاهی اولیه، یکی از برجسته‌ترین مصادیق آثار معرفت‌محور استاد عباسی، ترجمه و تفسیر مثنوی معنوی با عنوان «شرح انور» است. این اثر ارزشمند که در سه جلد و طی بیش از پنج دهه تلاش نگاشته شده، یکی از شاهکارهای او در زمینه معرفت اسلامی به شمار می‌رود.
او نه‌تنها در ۶ جلد، متن کامل مثنوی معنوی را به زبان ترکی آذربایجانی ترجمه کرد، بلکه با شرح و تفسیر عمیق خود، لایه‌های معرفتی و عرفانی این اثر جاودان را برای مخاطبانش گشود.
ابعاد گسترده معرفت اسلامی در آثار باریشماز
برای شناخت عمیق‌تر اندیشه‌های معرفتی باریشماز و جایگاه او در حوزه معرفت اسلامی، شواهد متعدد دیگری نیز وجود دارد. در همین راستا، برای بررسی بیشتر آثار و دیدگاه‌های استاد عباسی، پای صحبت دکتر محمد مشتری، از صاحب‌نظران و پژوهشگران آثار وی، می‌نشینیم.
آثار ماندگار «باریشماز» در ترجمه و شرح متون معرفتی و عرفانی
دکتر محمد مشتری با شور و اشتیاق فراوان از استاد باریشماز و آثار بی‌بدیلش یاد می‌کند و پس از اشاره به شاهکار او، «شرح انور»، به ترجمه نهج‌البلاغه توسط این استاد فرهیخته پرداخته و می‌گوید:
“این اثر ارزشمند در دو جلد، متن عربی خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امام علی (ع) را به زبان ترکی آذربایجانی ارائه می‌دهد و یکی از برجسته‌ترین تلاش‌ها در انتقال معارف علوی به این زبان محسوب می‌شود. استاد باریشماز با نثری شیوا و بیانی ژرف، نهج‌البلاغه را نه‌تنها ترجمه، بلکه به‌گونه‌ای تفسیر کرده که درک آن را برای مخاطبان ترکی‌زبان آسان‌تر ساخته است.”
«نمی‌ازیم»؛ پل ارتباطی با عرفان عملی
وی در ادامه، به یکی دیگر از آثار ارزشمند استاد عباسی اشاره کرده و می‌گوید:
“کتاب «نمی‌ازیم» که ترجمه و شرح دعای صباح منسوب به حضرت علی (ع) است، با تحلیل و توضیحات عمیق استاد باریشماز، دریچه‌ای به سوی عرفان عملی و سلوک معنوی می‌گشاید. این اثر، علاوه بر ترجمه‌ای دقیق، خواننده را با معانی بلند این دعا و ارتباط آن با معرفت توحیدی و سیر و سلوک آشنا می‌کند.”
«هفتاد بند استغفار»؛ نمایانگر عمق تأملات عرفانی
دکتر مشتری بدون درنگ، اثر «هفتاد بند استغفار» را که یکی از متون عرفانی استاد باریشماز محسوب می‌شود، چنین معرفی می‌کند:
“این اثر، بیانگر عمق تأملات استاد در مسیر سلوک الی‌الله و نشانه‌ای از بینش عارفانه و معرفت‌محور او در حرکت به سوی حق است. در این متن، باریشماز با نگاهی دقیق، مراتب استغفار و توبه را از دیدگاه عرفانی تحلیل کرده و آن را به‌عنوان ابزاری برای پالایش روح و نزدیکی به خداوند معرفی می‌کند.”
ترجمه ادعیه اهل بیت (ع)؛ استمرار سنت معرفتی
وی همچنین بر اهمیت ترجمه ۱۲ دعای صحیفه سجادیه توسط استاد باریشماز تأکید کرده و می‌گوید:
“نمی‌توان از کنار این اثر به‌سادگی عبور کرد، چراکه یکی دیگر از تلاش‌های درخشان استاد در انتقال معارف اهل بیت (ع) به زبان ترکی آذربایجانی است. استاد باریشماز در این اثر، نه‌تنها به ترجمه تحت‌اللفظی دعاها بسنده نکرده، بلکه با شرح و تحلیل دقیق خود، مفاهیم بلند عرفانی و اخلاقی موجود در این مناجات‌ها را برای خوانندگان ترکی‌زبان روشن ساخته است.”
میراث فکری و ادبی باریشماز
بدین ترتیب، آثار استاد باریشماز همچون «شرح انور»، ترجمه نهج‌البلاغه، نمی‌ازیم، هفتاد بند استغفار و ترجمه صحیفه سجادیه» نه‌تنها بخش مهمی از ادبیات معرفتی ترکی آذربایجانی را تشکیل می‌دهند، بلکه به‌عنوان میراثی ارزشمند در حوزه معرفت اسلامی باقی خواهند ماند. این آثار، نه‌فقط برای نسل امروز، بلکه برای آیندگان نیز چراغ راهی در مسیر شناخت معارف اسلامی، عرفان و سلوک معنوی خواهند بود.
استاد «حیدر عباسی»؛ پیونددهنده حکمت، ادبیات و عرفان در بستر فرهنگ ترکی آذربایجانی
استاد حیدر عباسی که با تخلص «باریشماز» شناخته می‌شود، شخصیتی برجسته در عرصه ادبیات، عرفان و حکمت اسلامی است. توانایی او در تلفیق عمیق مفاهیم فلسفی، عرفانی و ادبیات کلاسیک، جلوه‌ای از اندیشه‌ای پویا و جهان‌شمول است. وی با تسلط بر زبان‌های خارجی و آگاهی از دستاوردهای علمی و معرفتی جهان معاصر، توانسته معرفت اسلامی را در قالبی مدرن و در عین حال اصیل ارائه دهد.
اما آنچه باریشماز را از دیگر متفکران متمایز می‌کند، ریشه‌های عمیقش در فرهنگ ترکی آذربایجانی و تعهد بی‌وقفه‌اش به حفظ هویت، زبان و معنویت این منطقه است. او در آثارش، حکمت کهن اسلامی و عرفان شرقی را با ظرافت‌های ادبیات ترکی آذربایجانی پیوند داده و نشان داده که میراث فکری و ادبی این سرزمین، همچنان زنده و جاری است.
حیدر عباسی (باریشماز) نه‌فقط یک شاعر و نویسنده، بلکه متفکری است که زندگی‌اش بازتابی از یک زیست متوکلانه، مبتنی بر حکمت و معنویت است. او با آثار ماندگار و نگاه وحدت‌گرایانه‌اش، مرزهای فرهنگی و زبانی را درنوردیده و پلی میان سنت و مدرنیته، میان شرق و غرب و میان ادبیات و معرفت بنا کرده است. هر سطر از نوشته‌های او، گواهی بر این حقیقت است که جریان حکمت و معرفت اسلامی، همچنان زنده و پویا در آذربایجان جاری است.
استاد حیدر عباسی (باریشماز)؛ احیاگر معرفت اسلامی و ادبیات ترکی آذربایجانی
استاد حیدر عباسی، متخلّص به «باریشماز»، شاعر معرفت‌پیشه، متفکر کبیر، مترجم و اندیشمند معاصر ایرانی، یکی از چهره‌های برجسته فرهنگی و ادبی ایران، آذربایجان و مراغه در قرن معاصر است. او در سال ۱۳۲۲ در روستای وارئوی (ورجوی)، واقع در جهان‌شهر کهن مراغه – دیاری که زادگاه عارفان و شاعرانی چون اوحدی مراغه‌ای و عبدالقادر مراغی است – چشم به جهان گشود.
زندگی و آثار استاد عباسی جلوه‌ای از هم‌آمیزی عرفان اسلامی، ادبیات ترکی آذربایجانی و اندیشه‌های فلسفی است. اندیشه‌های او، مانند الگوهای کلاسیک معرفتی نظیر جنید بغدادی، ابوالحسن خرقانی، سنایی غزنوی، شمس تبریزی و مولانا جلال‌الدین بلخی، بر جست‌وجوی حقیقت، خلاقیت هنری و تعالی روحی استوار است.
عباسی، همچون بزرگان عرفان و حکمت، زیستنی سرشار از تأمل، سلوک و تعهد به معرفت الهی را تجربه کرده و آثار گرانقدری از خود به جای گذاشته است. ترجمه‌ها و شروح او بر متون عرفانی و معرفتی، از جمله:
- مثنوی معنوی (شرح انور)
- نهج‌البلاغه
- دعای صباح
- هفتاد بند استغفار
- صحیفه سجادیه
همگی نشان از درک عمیق او از عرفان اسلامی دارند. استاد باریشماز با قلم شیوا و نگاهی ژرف، توانسته لایه‌های پنهان حکمت و معرفت اسلامی را به مخاطبان ترکی‌زبان عرضه کند و ادبیات دینی و عرفانی را به شکلی نوین و امروزی احیا نماید.
نظرات کاربران