جامعه نشر، شامل نویسندگان، مولفان، مترجمان، ناشران، چاپخانه‌ها و دیگر فعالان این حوزه، با وجود مشکلات اقتصادی فراوان و محدودیت‌های مالی، به‌طور شایسته‌ای در زمینه کتاب و کتابخوانی فعالیت می‌کند. این حوزه با وجود موانع مختلف، تلاش دارد تا نیازهای علمی جامعه کتابخوان و کاربران فضای مجازی را از طریق کتاب‌های صوتی تامین کرده و در عین حال، به رقابت سالم و منصفانه بپردازد.
پریسا ساسانی در این زمینه بیان می‌کند که گاهی رفتارهای نادرستی مانند سرقت‌های ادبی و پژوهشی، علاوه بر ایجاد مشکلات حقوقی و معنوی برای نویسندگان و ناشران، می‌تواند اعتبار این عرصه فرهنگی را زیر سوال برده و اعتماد مخاطبان را به صنعت نشر خدشه‌دار کند.
برای بررسی ابعاد مختلف موضوع «سرقت ادبی و پژوهشی»، با برخی چهره‌های برجسته مانند احمدپوری، مترجم و مولف، محمدعلی جعفریه، مدیر انتشارات «ثالث»، و علیرضا خدادوست، مدیر انتشارات «لوح فکر»، گفت‌وگو کرده است تا این موضوع به‌طور جامع مورد بررسی قرار گیرد.
احمدپوری: سرقت ادبی بی اخلاقی در حوزه نشر است
احمدپوری مترجم و مولف که آثار ادبی متعددی از جمله اشعار شاعر نامدار جهانی را به ایران معرفی کرده است، سرقت ادبی را بی اخلاقی در حوزه نشر عنوان کرد و گفت: وقتی صحبت از سرقت ادبی می شود انواع مختلفی دارد و شکل واضح آن کپی یک ترجمه بدون حدف یک «واو» یک مترجمی است که یک عمر در این حوزه فعالیت کرده است و فرد دیگری ترجمه را به نام خود می زند که متاسفانه این نوع از سرقت ادبی برای خود من هم اتفاق افتاده است.
وی ادامه داد: اما یک نوع دیگر از سرقت ادبی این است که یک داستان و یا ترجمه را با اسم یک فرد و ناشر دیگر به شکل غیر قانونی منتشر شود و این معضلی است که باید توسط مسئولان امر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. معولا این نوع از سرقت های ادبی با تغییر اسم مترجم در دسترس عموم قرار دارد به طور مثال می توان از کتاب «جز از کل» نام برد. که متاسفانه زحمات یک مترجم صرف سود یک ناشر دیگر با ارائه اثری با کیفیت نازل می شود. و این نوع سرقت به نظر بنده جدی، خطرناک و آسیب رسان است.
مترجم کتاب اشعاری از ناظم حکمت، نزار قبانی، آنا آخماتووا تصریح کرد: امیدوارم با روی کار آمدن دولت چهاردهم مسئولانی دلسوز در وزارت ارشاد با جدیت بیشتری جلوی چنین سرقت های ادبی و فرهنگی را بگیرند. و این مهم امری نشدنی نیست. فقط کافی است ردیابی شود و بررسی کنند که این کتاب از کجا آمده و چگونه شماره مجوز گرفته است.
ناشران «پخته‌خوار» با کتابسازی سرقت ادبی می کنند
محمدعلی جعفریه، مدیر انتشارات «ثالث»، موضوع سرقت ادبی را به سه بخش تحقیق، تألیف و ترجمه و کتابسازی تقسیم کرد و گفت: در زمینه سرقت ادبی، موضوعات مربوط به تحقیق و پژوهش متفاوت است. ممکن است محققان در جریان پژوهش‌های خود به یافته‌های جدیدی دست یابند و کتاب‌هایی با موضوع مشابه را تکمیل‌تر کنند، مگر اینکه کلمه به کلمه و نتیجه‌گیری‌ها مشابه باشد که در این صورت باید در مراجع قانونی بررسی شود.
وی افزود: بخش دیگری از سرقت ادبی به کتابسازی مربوط می‌شود. برخی ناشران که به «پخته‌خواری» شناخته می‌شوند، با رصد آمار کتاب‌های پرفروش و با استفاده از رونویسی ساده، این کتاب‌ها را تحت نام فرد دیگری به بازار عرضه می‌کنند. این امر باعث می‌شود ناشران اصلی که کارهای بنیادی و با کیفیت انجام می‌دهند، دچار ضرر شوند. چرا که ناشران آماده‌خوار، هزینه‌های ترجمه، ویرایش و سایر امور را نمی‌پردازند و کتاب‌های با کیفیت پایین و ارزان از طریق پلتفرم‌هایی مانند دیجی کالا به فروش می‌رسد و مردم بدون توجه به اصالت اثر، آنها را خریداری می‌کنند.
مدیر انتشارات «ثالث» تصریح کرد: به عنوان مثال، کتاب «ملّت عشق» از جمله کتاب‌های تقلبی موجود در بازار است. متأسفانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا قانون‌گذاران در این حوزه به تقلب‌ها توجه کرده‌اند، اما اقدامی نکرده‌اند. اتحادیه ناشران در حال بررسی این موضوع است و قصد دارد با دولت جدید وارد مذاکره شود. در این مسیر، مطبوعات و رسانه‌های جمعی باید برای آگاهی‌بخشی بیشتر فعالیت کنند.
مدیر انتشارات «لوح فکر»: ناشران امانت‌دار خوبی نباشند فضای فرهنگی آلوده می شود
علیرضا خدادوست، مدیر انتشارات «لوح فکر»، که در زمینه انتشار کتاب‌های ادبیات، تاریخ و مدیریت فعال است، درباره پیامدهای سرقت ادبی و پژوهشی گفت: ناشران باید امانت‌دار مولفان و مترجمان در حوزه‌های مختلف باشند و در صورت عدم رعایت این امانت‌داری، فضای فرهنگی دچار آلودگی می‌شود.
خدادوست با اشاره به مشکلات ناشی از سرقت‌های ادبی و پژوهشی در فضای فرهنگی و در میان برخی ناشران، افزود: متأسفانه سرقت‌های ادبی و پژوهشی در حوزه‌های مختلف رخ می‌دهد و هرچند راه‌حل‌های قانونی برای پیگیری حقوق مولفان وجود دارد، اما آنچه فضای فرهنگی و به ویژه نشر را ناامن می‌کند، اعتماد بین ناشر و مولف یا مترجم و پژوهشگر است که با این سرقت‌ها دچار خدشه می‌شود.
وی ادامه داد: سرقت‌های ادبی باعث می‌شود نویسندگان اعتماد کمتری به ناشران داشته باشند و از این‌رو، مولفان، محققان و مترجمان که از سرمایه‌های فرهنگی به شمار می‌روند، انگیزه خود را از دست می‌دهند.
خدادوست افزود: در یکی از مواردی که اخیراً با آن مواجه بودم، موضوع پژوهشی مشابه به فاصله یک سال توسط دو ناشر منتشر شد که نشان‌دهنده ضعف در فرآیند یافتن سوژه‌های تحقیقاتی و تبدیل آن به کتاب است. چگونه ممکن است در عرض تنها یک سال یک ایده تکرار شود؟
وی تأکید کرد که چنین سرقت‌هایی انگیزه نویسندگان را برای انتخاب سوژه‌های جدید و کار بر روی آنها کاهش می‌دهد. نویسندگان و پژوهشگران در طول مدت تحقیق و نگارش خود هیچ حق تالیفی دریافت نمی‌کنند و تنها پس از معرفی کار به ناشر و چاپ کتاب، حق‌التحریر دریافت می‌کنند. در صورتی که این مسائل پیش آید، انگیزه نویسندگان برای ادامه کار در فضای فرهنگی کاهش می‌یابد. هیئت تحریریه انتشارات باید با دقت در انتخاب سوژه‌ها، انگیزه مولفان را تقویت کند.
در پاسخ به این پرسش که آیا سامانه‌ای برای ثبت ایده‌های اولیه محققان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد، خدادوست گفت: بله، سامانه الکترونیکی ثبت ایده در وزارت ارشاد وجود دارد که افراد می‌توانند به صورت آنلاین ایده‌های خود را ثبت کنند و این ثبت می‌تواند در دادگاه به عنوان مدرک کمک‌رسان باشد.
نظرات کاربران