فرقی نمی‌کند امروز صبحانه خورده باشید یا نه، لوزالمعده‌ی شما بی‌سروصدا در پشت صحنه مشغول کار است. این اندام حیاتی، آنزیم‌هایی را تولید می‌کند که به هضم غذا کمک می‌کنند و همچنین هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند. اما زمانی که مشکلی در عملکرد لوزالمعده به‌وجود می‌آید، پیامدهای آن می‌تواند ویرانگر باشد.
سرطان لوزالمعده به‌درستی لقب «قاتل خاموش» را گرفته است. زیرا اغلب زمانی علائم خود را نشان می‌دهد که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده و گزینه‌های درمانی بسیار محدود شده‌اند. تنها در بریتانیا، بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹، بیش از ۱۰٬۷۰۰ مورد جدید و ۹٬۵۰۰ مورد مرگ ناشی از سرطان لوزالمعده ثبت شده است، و نرخ ابتلا همچنان رو به افزایش است.
رایج‌ترین نوع سرطان لوزالمعده، آدنوکارسینوم مجرای پانکراس (PDAC)، در مجرای لوزالمعده ایجاد می‌شود؛ لوله‌ای که لوزالمعده را به روده کوچک متصل می‌کند. هنگامی که تومورها در این ناحیه شکل می‌گیرند، ممکن است جریان آنزیم‌های گوارشی را مسدود کنند و در نتیجه مشکلاتی در سوخت‌وساز انرژی ایجاد شود که بیمار را به‌طور مزمن دچار خستگی و ناخوشی می‌کند. با این حال، این علائم اغلب آن‌قدر خفیف هستند که به‌راحتی نادیده گرفته شده یا به دلایل دیگری نسبت داده می‌شوند.
اکنون پژوهشگران به منبعی غیرمنتظره برای شناسایی زودهنگام سرطان PDAC روی آورده‌اند: نمونه‌های مدفوع. گرچه تجزیه‌وتحلیل مدفوع ممکن است روشی عجیب برای تشخیص سرطان به نظر برسد، اما دانشمندان دریافته‌اند که این پسماند بدن حاوی گنجینه‌ای از اطلاعات درباره سلامت ماست.
این موضوع به این دلیل است که روده‌های شما میزبان تریلیون‌ها باکتری هستند؛ در واقع، تعداد سلول‌های باکتریایی در بدن انسان حدود ۴۰ تریلیون است، در حالی که سلول‌های انسانی حدود ۳۰ تریلیون را تشکیل می‌دهند. این ساکنان میکروسکوپی جوامع پیچیده‌ای را شکل می‌دهند که می‌توانند بازتابی از وضعیت سلامت بدن باشند، از جمله نشانه‌های وجود بیماری. از آنجا که سرطان پانکراس نوع PDAC معمولاً در بخشی از پانکراس ایجاد می‌شود که به روده متصل است، و بیشتر افراد حرکات منظم روده‌ای دارند، نمونه‌های مدفوع راهی عملی و غیرتهاجمی برای مشاهده آنچه در درون بدن می‌گذرد فراهم می‌کنند.
افزایش شواهد جهانی
این رویکرد نوآورانه در مطالعاتی در چندین کشور، از جمله ژاپن، چین و اسپانیا، تأیید شده است. تازه‌ترین پیشرفت در این زمینه از یک مطالعه بین‌المللی در سال ۲۰۲۵ حاصل شده که با همکاری پژوهشگرانی از فنلاند و ایران انجام شد و هدف آن بررسی رابطه بین باکتری‌های روده و بروز سرطان پانکراس در جمعیت‌های مختلف بود.
پژوهشگران نمونه‌های مدفوع جمع‌آوری کرده و DNA باکتری‌ها را با استفاده از روشی به نام “توالی‌یابی آمپلیکون ژن 16S rRNA” تجزیه و تحلیل کردند. با وجود نام پیچیده این روش، اصل آن ساده است: دانشمندان بخشی از ژنوم باکتری‌ها را که در همه آن‌ها مشترک است توالی‌یابی و مقایسه می‌کنند، که این کار به آن‌ها امکان می‌دهد هم گونه‌های باکتریایی مختلف را شناسایی کرده و هم تعداد آن‌ها را به طور هم‌زمان بشمارند.
یافته‌های مطالعه فنلاندی-ایرانی بسیار چشمگیر بود. بیماران مبتلا به سرطان پانکراس (PDAC) تنوع باکتریایی کمتری در روده خود نشان دادند و برخی گونه‌های خاص باکتریایی نسبت به افراد سالم یا بیشتر شده یا کاهش یافته بودند. مهم‌تر از همه، تیم تحقیقاتی مدلی مبتنی بر هوش مصنوعی توسعه داد که می‌توانست فقط بر اساس پروفایل باکتری‌های روده، با دقت بالا بین بیماران سرطانی و افراد سالم تمایز قائل شود.
زمینه پژوهش‌های میکروبیوم به‌سرعت در حال پیشرفت است. در حالی که این مطالعه از روش توالی‌یابی آمپلیکون استفاده کرده بود، روش‌های جدیدتری مانند «توالی‌یابی شات‌گان متاژنومیک» اطلاعات بسیار دقیق‌تری را فراهم می‌کنند. این تکنیک پیشرفته به‌جای تمرکز بر یک ژن خاص، کل محتوای ژنومی باکتری‌ها را ثبت می‌کند و وضوحی بی‌سابقه ارائه می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که حتی می‌توان تشخیص داد آیا باکتری‌ها اخیراً بین افراد منتقل شده‌اند یا نه.
این پیشرفت‌های فناورانه در حال ایجاد تغییری بنیادین در نگاه ما به سلامت و بیماری هستند. ما در حال گذار از دیدگاهی صرفاً انسان‌محور به درکی تازه هستیم که ما را به‌عنوان «انسان به‌علاوه میکروبیوم» در نظر می‌گیرد؛ اکوسیستم‌هایی پیچیده که در آن‌ها باکتری‌های هم‌زیست ما نقش‌های حیاتی در سلامت و تندرستی ایفا می‌کنند.
فراتر از سرطان پانکراس
کاربردهای این روش‌ها تنها به سرطان پانکراس محدود نمی‌شوند. در مرکز «کودرام»، ما از روش‌های مشابه برای مطالعه سرطان روده بزرگ استفاده می‌کنیم. تاکنون بیش از هزار نمونه مدفوع را با استفاده از ابزارهای پیشرفته محاسباتی تحلیل کرده‌ایم که از قطعات شکسته‌شده DNA، ژنوم‌های باکتریایی و عملکرد آن‌ها را بازسازی می‌کنند. این پژوهش در حال انجام تلاش دارد تا رفتار میکروب‌های روده در سرطان کولورکتال را همان‌گونه که سایر پژوهشگران برای سرطان پانکراس انجام داده‌اند، آشکار کند.
برهم‌کنش‌های دوسویه بین سرطان و باکتری‌ها بسیار شگفت‌انگیزند؛ نه‌تنها برخی الگوهای باکتریایی می‌توانند نشان‌دهنده وجود بیماری باشند، بلکه خود بیماری نیز می‌تواند میکروبیوم روده را تغییر دهد، همان‌طور که پیش‌تر در بیماری پارکینسون نشان داده‌ایم. این موضوع یک شبکه پیچیده از علت و معلول ایجاد می‌کند که پژوهشگران هنوز در حال رمزگشایی از آن هستند.
پلاسمید مولکول کوچک و حلقوی DNA است که در باکتری‌ها و برخی دیگر از موجودات میکروسکوپی یافت می‌شود.
با این حال، با درک چگونگی واکنش و تأثیر میکروب‌های هم‌زیست ما بر بیماری، در حال دستیابی به بینش‌هایی هستیم که می‌تواند انقلابی در تشخیص و درمان بیماری‌ها ایجاد کند. پژوهش‌های پیشین ما نشان داده‌اند که این روابط بسیار پیچیده و گاهی دشوار برای درک هستند، اما پیشرفت در زیست‌فناوری و هوش مصنوعی روزبه‌روز به ما کمک می‌کند تا این دنیای میکروسکوپی را بهتر بشناسیم.
برای بیماران سرطانی و خانواده‌های آن‌ها، این پیشرفت‌ها در پژوهش‌های میکروبیوم امیدی برای تشخیص زودهنگام فراهم کرده است. اگرچه هنوز در مراحل ابتدایی انتقال این یافته‌ها به کاربردهای بالینی هستیم، اما این امکان که بتوانیم این «قاتل خاموش» را پیش از مرگبار شدن شناسایی کنیم، می‌تواند سرنوشت هزاران بیمار را دگرگون کند؛ البته به شرط انجام پژوهش‌های دقیق‌تر و بنیادی‌تر.
نگاه میکروبی به سلامت دیگر یک کنجکاوی علمی دور از دسترس نیست؛ بلکه به‌سرعت به یک واقعیت عملی تبدیل می‌شود که می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد. با ادامه تحقیقات دانشمندان در این مرز درونی، درمی‌یابیم که پاسخ برخی از دشوارترین پرسش‌های پزشکی ما شاید در برابر دیدگان‌مان پنهان شده باشد؛ در همان زباله‌ای که هر روز آن را به سادگی دور می‌ریزیم.
منبع خبر : theconversation.com
نظرات کاربران