تولید گندم در آذربایجان شرقی و چالش‌های کیفیت
استان آذربایجان شرقی هر ساله مقدار قابل توجهی گندم تولید می‌کند. پیش‌بینی می‌شود در سال جاری حدود ۷۵۰ هزار تن گندم در این استان تولید شود و دولت نیز متعهد به خرید تضمینی ۵۵۰ هزار تن از این محصول شده است. اما با وجود این تولیدات، چالش‌های کیفی در گندم تولیدی این استان وجود دارد.
گندم یکی از محصولات استراتژیک در امنیت غذایی کشور محسوب می‌شود. با توجه به اینکه زمان برداشت و مصرف گندم تقریباً همزمان است، فرصت کافی برای بهبود کیفیت آن وجود ندارد. به همین دلیل، کشاورزان و مسئولان اغلب به دنبال افزایش کمیت تولید هستند تا بتوانند نیاز کشور را تأمین کنند.
مشکل گلوتن در گندم آذربایجان شرقی
فعالین حوزه گندم و آرد معتقدند که گندم تولید شده در آذربایجان شرقی، به دلیل نوع ارقام کشت شده و شرایط آب و هوایی منطقه، از نظر کیفیت و به ویژه میزان گلوتن (پروتئین ضروری برای پف کردن نان) نسبت به گندم تولید شده در سایر استان‌ها ضعیف‌تر است.
گلوتن نقش مهمی در کیفیت آرد و پف کردن نان دارد. به همین دلیل، آرد تولید شده از گندم آذربایجان شرقی به تنهایی برای پخت نان مناسب نیست و باید با گندم‌های مرغوب‌تر از سایر مناطق مخلوط شود. این کار توسط واحدهای غله و با ثبت سفارش در سامانه‌های فروش انجام می‌شود و سپس گندم‌های مخلوط شده به کارخانه‌های آردسازی تحویل داده می‌شوند.
اهمیت خواب گندم
یکی دیگر از عوامل مهم در کیفیت آرد، مدت زمانی است که گندم پس از برداشت نگهداری می‌شود. به این مدت، “خواب گندم” گفته می‌شود. کارشناسان معتقدند که گندم باید حداقل ۱۰۰ روز پس از برداشت آسیاب شود تا میزان پروتئین‌های آن افزایش یابد و کیفیت آرد بهبود یابد. اما به دلیل همزمانی تولید و مصرف گندم، اغلب این فرصت برای کارخانه‌های آردسازی فراهم نمی‌شود.
چالش کیفیت گندم در آذربایجان شرقی و راهکارهای بهبود
مدیرکل غله و خدمات بازرگانی آذربایجان شرقی، علیرضا شاهدی، با اشاره به کمبود گلوتن در گندم تولید شده در این استان، چالش‌های موجود در تولید آرد با کیفیت را تشریح کرد. وی گفت: “به دلیل پایین بودن میزان گلوتن در گندم منطقه، برای تأمین نیاز نانوایی‌ها مجبوریم گندم مرغوب از سایر استان‌ها وارد کنیم.”
آذربایجان شرقی با بیش از ۶۵۰۰ نانوایی یارانه‌ای، ماهانه به حدود ۳۶ هزار تن آرد نیاز دارد که از طریق سامانه فروش و به قیمت هر کیلوگرم ۸ هزار ریال تأمین می‌شود.
شاهدی افزود: “برای ارتقای کیفیت گندم منطقه، موسسه تحقیقات دیم اقدامات خوبی انجام داده و امیدواریم با استفاده از بذرهای اصلاح شده، شاهد بهبود کیفیت محصول باشیم. با این حال، فرایند تولید بذرهای اصلاح شده زمان‌بر است.”
وی همچنین بر اهمیت در نظر گرفتن کیفیت گندم در خرید تضمینی تأکید کرد و گفت: “اگر کیفیت گندم در هنگام خرید تضمینی مدنظر قرار گیرد، کشاورزان انگیزه بیشتری برای تولید محصول با کیفیت‌تر پیدا خواهند کرد.”
خرید تضمینی گندم و تأمین نیاز استان
تاکنون ۴۱۰ هزار تن گندم از کشاورزان استان خریداری شده است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان فصل خرید این رقم به ۵۵۰ هزار تن برسد. این میزان تقریباً برابر با نیاز سالانه آذربایجان شرقی به آرد در بخش خبازی است. علاوه بر این، صنایع استان نیز ماهانه حدود ۱۵ هزار تن آرد مصرف می‌کنند که بخشی از آن از طریق اداره کل غله و بقیه از سایر استان‌ها و بخش خصوصی تأمین می‌شود.
مشکل گلوتن در گندم آذربایجان شرقی و راهکارهای بهبود
مهدی شهیر، مدیر کنترل کیفی اداره کل غله و خدمات بازرگانی آذربایجان شرقی، تایید کرد که میزان گلوتن در گندم تولید شده در این استان نسبت به سایر مناطق کشور پایین‌تر است. گلوتن پروتئینی است که به آرد خاصیت کشسانی می‌دهد و برای پخت نان بسیار مهم است.
برای جبران کمبود گلوتن، گندم‌های با کیفیت‌تر و گلوتن بالاتر از سایر استان‌ها وارد شده و با گندم تولیدی استان مخلوط می‌شود تا آرد حاصله بتواند در نانوایی‌ها استفاده شود. با این حال، این روش تنها یک راهکار موقتی است و برای بهبود پایدار کیفیت گندم، نیاز به اقدامات اساسی‌تری است.
مرکز تحقیقات دیم کشور در مراغه در حال انجام تحقیقاتی برای تولید بذرهای اصلاح شده با کیفیت بالاتر است. این بذرها می‌توانند به طور قابل توجهی کیفیت گندم تولیدی را بهبود بخشند. اما این فرآیند زمان‌بر است و نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجهی دارد.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، عدم تفاوت قیمت بین گندم با کیفیت و گندم با کیفیت پایین است. کشاورزان به دلیل اینکه قیمت خرید تضمینی برای همه انواع گندم یکسان است، بیشتر به دنبال تولید محصولی هستند که بازدهی بیشتری داشته باشد، حتی اگر کیفیت پایین‌تری داشته باشد.
ضرورت حمایت از تولید گندم با کیفیت
بهبود کیفیت گندم نیازمند زمان، سرمایه‌گذاری و حمایت همه جانبه است. مجموعه جهاد کشاورزی در تلاش است تا با اجرای برنامه‌های مختلف، کیفیت گندم تولیدی در استان را بهبود بخشد.
مشکل کیفیت گندم آذربایجان شرقی و چالش‌های صنعت آردسازی
حافظ ابراهیمی، مدیرعامل کارخانه آردسازی میلاد، با تأیید پایین بودن میزان گلوتن در گندم تولیدی آذربایجان شرقی، گفت: “گندم تولید شده در استان بیشتر برای مصارف صنعتی و صنفی مناسب است و برای تولید آرد نان، نیاز به مخلوط شدن با گندم‌های مرغوب‌تر داریم.”
وی افزود: “آزمایش‌های ما نشان می‌دهد که میزان گلوتن در گندم استان بسیار پایین است. برای جبران این کمبود، ناچاریم گندم مرغوب از سایر استان‌ها وارد کنیم.”
کارخانه آردسازی میلاد، طیف گسترده‌ای از آردهای تخصصی را تولید می‌کند که بیشتر آن‌ها در نانوایی‌ها استفاده می‌شوند. اما این کارخانه، آردهای مورد نیاز سایر صنایع را نیز تولید و عرضه می‌کند.
ابراهیمی تأکید کرد که کیفیت آرد در هر صنعتی بسیار مهم است و این کارخانه تلاش می‌کند تا با انجام آزمایش‌های مختلف، آرد مناسب هر صنفی را تولید و توزیع کند.
استفاده از بذرهای اصلاح شده می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت گندم و در نتیجه، کیفیت آرد را بهبود بخشد. اما ابراهیمی با اشاره به اینکه این فرآیند نیازمند زمان، سرمایه‌گذاری و حمایت دولت است، گفت: “متأسفانه به دلیل عدم تفاوت قیمت در خرید گندم‌های با کیفیت و کم کیفیت، کشاورزان تمایل کمتری به استفاده از بذرهای اصلاح شده نشان می‌دهند.”
تأخیر در پرداخت مطالبات کشاورزان و پیامدهای آن
وی همچنین به مشکل تأخیر در پرداخت مطالبات کشاورزان اشاره کرد و گفت: “پرداخت قطره چکانی وجه خرید گندم، کشاورزان را به سمت فروش گندم به دلالان سوق می‌دهد و این امر می‌تواند امنیت غذایی کشور را به خطر اندازد.”
در استان آذربایجان شرقی، گندم هم در اراضی دیم (۴۰۸ هزار هکتار) و هم در اراضی آبی (۵۸ هزار هکتار) کشت می‌شود که نشان از تنوع شرایط کشت این محصول در استان است.
نظرات کاربران